Ἡ Μετάνοια (α)

Ἐρωτᾶται: Τί εἶναι μετάνοια; Μετάνοια εἶναι κατὰ λέξιν μεταβολὴ νοῦ, νοοτροπίας, ζωῆς τοῦ ἀνθρώπου. Ἡ μετάνοια εἶναι οὕτω ἐκείνη, τὴν ὁποίαν ἐκήρυξαν, ἔζησαν καὶ ἐν μετανοίᾳ ἀπέθανον οἱ πατέρες τῆς ἐκκλησίας καὶ οἱ ἀσκηταὶ τῆς ἐρήμου. Ἑπομένως ἡ μετάνοια ἔχει μεγάλον βάθος, διότι ἔχει λόγον, ζωὴν καὶ θάνατον τῶν ἡρωϊκωτέρων ἀνθρώπων. Ἡ μετάνοια δὲν ἔχει μόνον μεγάλον βάθος ἀλλὰ καὶ μεγάλην ἔκτασιν, διότι μετάνοια εἶναι ὁ πρῶτος λόγος τοῦ Θεοῦ πρὸς τοὺς πρωτοπλάστους «Ἀδὰμ ποῦ εἶ;» καὶ ὁ μέχρι τέλους τοῦ κόσμου ἀκουόμενος λόγος πρὸς τοὺς ἁμαρτωλούς. Εἶναι ὁ πρῶτος καὶ τελευταῖος λόγος τοῦ Κυρίου καὶ τοῦ Προδρόμου, διότι διὰ μετανοίας ἤρχισαν τὸ κήρυγμά των καὶ ἐστεφάνωσαν τὸ τέλος τοῦ βίου των. Χάριν τοῦ κηρύγματος τούτου ἀπεκεφαλίσθη ὁ Πρόδρομος καὶ τὴν μετάνοιαν τοῦ ληστοῦ εἶδεν ὁ Χριστὸς ἐπὶ τοῦ Σταυροῦ. Ὁποία ἔκτασις!

Ἂς ἴδωμεν λοιπὸν τὸ βάθος καὶ τὴν ἔκτασιν τῆς μετανοίας καὶ διὰ τὸν ἑαυτόν μας.

1) Βάθος μετανοίας. Μετάνοια εἶναι, ὡς εἴπομεν, ἀλλαγὴ νοῦ, νοοτροπίας ζωῆς ἀπομάκρυνσις ἀπό τῆς ἁμαρτίας. Ἡ ἁμαρτία εἶναι τὸ βαθύτερον καὶ χειρότερον πρᾶγμα. Ἑπομένως ἡ μετάνοια, ἡ ὁποία εἶναι ἡ ἀπαλλαγὴ ἀπὸ τὴν ἁμαρτίαν, εἶναι τὸ βαθύτερον καὶ ὡραιότερον πρᾶγμα. Καὶ πράγματι ! Ἡ ἁμαρτία εἶναι τόσον βαθεῖα καὶ κακή, ὥστε αὕτη δηλητηριάζει τὴν καρδίαν, σκοτίζει τὸν νοῦν καὶ τσακίζει τὴν θέλησιν. Πόσον δηλητηριάζει ἡ ἁμαρτία τὴν καρδίαν, φαίνεται ἀπὸ τὰ ἀλλόκοτα συναισθήματα, τὰ ὁποῖα ἔχει ὁ ἁμαρτωλός. Εἶναι χαιρέκακος, ζηλότυπος, φιλήδονος, ἐγωιστὴς κ.λπ. Ὡς χαιρέκακος αἰσθάνεται τόσην χαρὰν διὰ τὴν δυστυχίαν τοῦ ἐχθροῦ του, ὥστε ἀνάβει ὅλος ἀπὸ ἐνθουσιασμὸν διὰ τὴν δυστυχίαν τοῦ ἄλλου! Ὡς ζηλότυπος αἰσθάνεται τόσην λύπην διὰ τὴν πρόοδον τῶν φίλων καὶ τῶν ἐχθρῶν του, ὥστε ἐνῶ μὲ τὴν ζήλεια του τηγανίζεται ψυχικῶς καὶ σωματικῶς, μένει ἀναίσθητος εἰς τὸ τηγάνισμα αὐτό! Τὸ αὐτὸ ἄναμμα καὶ τηγάνισμα δοκιμάζει ὁ ἁμαρτωλὸς χωρὶς νὰ τὸ αἰσθάνεται καὶ εἰς τὰ ἄλλα πάθη φιληδονίας, ἐγωισμοῦ κ.λπ.

Ἡ ἁμαρτία σκοτίζει καὶ τὸν νοῦν. Εἶναι τόσον τὸ σκότος τὸ ὁποῖον ἔχει ὁ φιλήδονος, ὁ ζηλότυπος, ὁ πλεονέκτης, ὁ ἐγωιστὴς εἰς τὸν νοῦν, ὥστε εἶναι δυνατὸν νὰ γνωρίζῃ ὅλην τὴν σοφίαν καὶ τὰς γλώσσας τοῦ κόσμου, νὰ ἔχῃ φθάσῃ εἰς βαθὺ γῆρας ἔχων μεγάλην πεῖραν καὶ ὅμως νὰ μὴ βλέπῃ ἀπὸ τὴν φιληδονίαν του, τὴν φιλοχρηματίαν του καὶ τὰ λοιπά του πάθη οὔτε συγγένειαν, οὔτε φιλίαν, οὔτε ἄνθρωπον, οὔτε Θεόν, οὔτε σῶμα, οὔτε ψυχήν. Ἡ ἁμαρτία τσακίζει τὸ ὡραιότερον ἀγαθόν μας, τὴν θέλησιν. Τσακίζει τόσον πολὺ τὴν θέλησιν, ὥστε ἐὰν καμμιὰ φορὰ ὁ ἁμαρτωλὸς ἔχῃ ἀναλαμπὰς νηφαλιότητος καὶ βλέπει τὴν καταστροφήν του, τὸ κακόν του δὲν δύναται νὰ συγκρατηθῇ ὁ φιλήδονος εἰς τὴν ἡδονήν, ὁ χαιρέκακος εἰς τὴν χαράν του καὶ ὁ ζηλότυπος εἰς τὰς λύπας του διὰ τὰ καλὰ καὶ κακὰ τοῦ ἄλλου. Δὲν ὑπάρχει λοιπὸν βαθύτερον καὶ χειρότερον πρᾶγμα ἀπὸ τὴν ἁμαρτίαν. Ἑπομένως δὲν ὑπάρχει βαθύτερον καὶ ὡραιότερον ἀπὸ τὴν μετάνοιαν, τὴν μεταβολὴν τῆς ἁμαρτωλῆς μας νοοτροπίας. Καὶ εἶναι ἡ μετάνοια αὕτη βαθεῖα, διότι διὰ νὰ ἐκριζώσῃ αὕτη τὴν ἁμαρτίαν πρέπει νὰ εἶναι βαθυτέρα ταύτης. Πῶς θὰ ἐκριζώσῃ τις ἕνα δένδρον, ἂν ἡ ἀξίνη δὲν φθάσῃ μέχρι τῶν ριζῶν τοῦ δένδρου καὶ κάτω αὐτῶν; Δένδρον εἶναι ἡ ἁμαρτία μὲ ρίζας βαθείας, ὅπως εἴδομεν, καὶ ἀξίνη εἶναι ἡ μετάνοια.

Ἄλλα ἡ μετάνοια εἶναι καὶ ὡραία ! Καὶ πράγματι! Τί ὡραιότερον καὶ βαθύτερον ὅταν διὰ τῆς μετανοίας διορθώσῃ ὁ ἄνθρωπος καρδίαν, νοῦν καὶ θέλησιν! Πόσον ὡραῖον καὶ βαθὺ εἶναι, ὅταν ἡ καρδία ἀπηλλαγμένη διὰ τῆς μετανοίας ἀπὸ τὴν χαιρεκακίαν, λυπεῖται διὰ τὰς συμφορὰς τῶν ἄλλων, ὅταν ἀπηλλαγμένη ἀπὸ τὴν ζηλοτυπίαν, χαίρῃ ὅταν οἱ ἄλλοι χαίρουν καὶ λυπῆται, ὅταν οἱ ἄλλοι λυποῦνται! Πόσον βαθὺ καὶ ὡραῖον εἶναι, ὅταν ὁ φιλήδονος ἄνθρωπος διὰ τῆς μετανοίας ἀποβάλῃ τὰς αἰσχρότητας καὶ πληρωθῇ ἁγνότητος! Πόσον βαθεῖς καὶ ὠραῖαι εἶναι αἱ σκέψεις τοῦ ἐν ἁγνότητι, ἀφιλαργυρίᾳ καὶ λοιπῇ μετανοίᾳ εὑρισκομένου! Εἶναι δυνατὸν ὁ τοιοῦτος νὰ εἶναι ἀγράμματος, ἐν μικρᾷ ἡλικίᾳ καὶ ὅμως αἱ σκέψεις του νὰ εἶναι ὡραιόταται καὶ βαθύταται. Ἡ δὲ θέλησις τοῦ μετανοοῦντος ἔχει τόσην δύναμιν, ὥστε ἐκεῖνο τὸ πάθος, τὸ ὁποῖον ἐθεώρει ἀκατόρθωτον βουνὸν ἐνώπιόν του, μὲ τὴν ἐνίσχυσιν τῆς θελήσεώς του ὑπὸ τῆς μετανοίας, θεωρεῖ τώρα ὡς παιγνίδι. Ἀποστρέφεται μὲ φρίκην τώρα ἐκεῖνο τὸ πάθος τὸ ὁποῖον πρὶν ἀγκάλιαζε μὲ λαχτάρα. Τὰ τσακισμένα πόδια τῆς θελήσεως εἶναι ρίζες βουνῶν! Πόσον ὡραῖα καὶ βαθεῖα ἡ μετάνοια, ἀφοῦ φθάνῃ εἰς τόσον βάθος καὶ εἰς τόσον ὕψος! Ἡ μετάνοια ὅμως ἔχει καὶ ἔκτασιν.

Ἀρχιμ. Ἰωὴλ Γιαννακόπουλος