Χριστούγεννα στὸ μέτωπο

Ἐβέσντα, 24 Δεκεμβρίου 1940

Ἡ ἐκκλησία ἦτο ἕνας σταῦλος καὶ ἡ θεία λειτουργία ἐγένετο σὰν παραμονὴ Χριστουγέννων ἐντός τοῦ σταύλου. Ἡ Ἁγία Τράπεζα, ἀποτελεῖτο ἀπὸ μίαν κάσσαν, τὰ δὲ κηροπήγια ἦσαν μία λάμπα ἐκστρατείας, δύο κηρία καὶ ἕνα λυχνάρι. Ἡ δὲ πρόθεσις ἀπὸ ἕνα τραπεζάκι καὶ ἕνα κερί. Ἡ θεία λειτουργία ἦτο σύντομος, καλλίφωνοι δὲ ψάλται (στρατιῶται) ἔψαλον. Μετὰ τὸ τέλος τῆς θείας λειτουργίας, ἐκοινώνησα, ἀξιωθεὶς πρὸς τοῦτο τῶν Ἀχράντων Μυστηρίων.

Μετὰ τὸ τέλος τῆς θείας λειτουργίας καὶ πρὶν ἀκόμα μεταλάβουν οἱ ἄνδρες ὅλοι, ἕνας στρατιώτης, νομίσας ὅτι ἐτελείωσεν ἡ θεία λειτουργία ἤ δὲν θὰ ἐγνώριζεν ὅτι θὰ ἐτελεῖτο εἰς τὸν σταῦλον λειτουργία, ἔφερεν δύο ἡμιόνους διὰ νὰ τοὺς βάλει εἰς τὸν σταῦλον. Ἀλλὰ κατόπιν συστάσεως, ἀνέμενεν ἔξω τοῦ σταύλου, προσωρινῶς, μέχρις ὅτου τελειώσει τὸ ἔργον τοῦ ἱερέως.

Εὐαγγελίας Γεωργ. Κουτσοδόντη, Τὸ ἡμερολόγιο ἑνὸς στρατιώτου

*****

Ὕψωμα Μάλι Σπάτ, 24 Δεκεμβρίου 1940

Ὁ τραγικὸς σύντροφος τῆς βραδυᾶς, Ἔφεδρος Ἀνθυπολοχαγὸς Γιάννης Δούβρης, ἡ λεπτὴ κι εὐγενικιὰ αὐτὴ φυσιογνωμία, κάνει τὶς ἴδιες σκέψεις. Μέσα στὸν πυρετὸ ποὺ τὸν καίει, δύο μέρες τώρα, νοιώθει τὴν ψυχολογικὴ κατάστασι στὴν ὁποία βρίσκομαι. Θέλει κι αὐτὸς νὰ ξεσπάσει. Μὲ τὴν ἀδύνατη καὶ γλυκειὰ φωνὴ του ἀρχίζει νὰ ψέλνει τὸ τροπάρι «Ἡ Γέννησίς Σου Χριστέ». Μὲ βραχνιασμένη φωνὴ τὸν ἀκολουθῶ. Τὸ ψέλνουμε τρεῖς φορὲς κι’ ἔπειτα ἄλλες τρεῖς τὸ «Ἡ Παρθένος σήμερον». Κλαίω καὶ ψέλνω μαζί. Τὰ καυτερὰ δάκρυα διατρέχουν τὸ πρόσωπό μου κι’ αἰσθάνομαι τὸ ζεστὸ μονοπάτι ποὺ ἀκολουθοῦν ἐπάνω σ’ αὐτό.

Σὲ κάποια στιγμὴ ἀκοῦμε ψαλμωδία.

Οἱ στρατιῶτες θαμένοι κάτω ἀπὸ τὰ χιονισμένα ἀντίσκηνα, ἀρχίζουν νὰ ψέλνουν ὁμαδικὰ καὶ ἡ φωνή τους, ἡ τραγικὴ αὐτὴ ἐπίκλησις πρὸς τὸν Οὐράνιο Πατέρα, ἀνακατεύεται μὲ τὸν ἀέρα καὶ τὴ βροχὴ καὶ διασκορπίζεται ἀνάμεσα στὰ ἄξενα καὶ ἄγονα Ἀλβανικὰ βουνά…

Ντίνου Π. Μαγγιοράκου, Τὸ Ξεκίνημα τῆς Νίκης, Ἡμερολόγιο ἀπὸ τὸν πόλεμο 40-41

*****

Πιτσάρι, 25 Δεκεμβρίου 1940

Ἐξακολουθεῖ νὰ ρίχνη χαλάζι καὶ νὰ πέφτουν ἄφθονες κανονιές. Σήμερα μετὰ μεγάλης μου χαρᾶς γιὰ δῶρο Χριστουγέννων ἐπῆρα τὰ πρῶτα γράμματα, 28 τὸν ἀριθμόν, ὅλα δηλαδὴ τὰ καθυστερούμενα. Ἐκάθισα καὶ τὰ ἐδιάβασα ὅλα καὶ ἀμέσως σᾶς ἔγραψα. Ἀπὸ τὸν λόχο μᾶς ἔδωσαν μισὴ κουραμάνα καὶ ὀλίγον τυρί. Εἰς τὴν καλύβα ὅμως ἐβράσαμε τὸ ἄλλο ἀρνὶ καὶ ἐφάγαμε ὅλοι μαζί. Ἔτσι πᾶνε καὶ τὰ Χριστούγεννα.

Στέλιου Ι. Τζιρόπουλου, Ἡμερολόγιον ἀπὸ τὸν πόλεμο τοῦ 1940