Φώτης Κόντογλου, ὁ μυστικὸς κῆπος τῆς πονεμένης Ῥωμιοσύνης

ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ: «Ἡ μάννα μας ἡ πνευματικὴ εἶνε ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία μας, ποὺ ποτίστηκε μὲ πολὺ καὶ ἁγιασμένο αἷμα. Κανένας λαὸς δὲν ἔχυσε καὶ δὲν χύνει ὡς τὰ σήμερα τὸ αἷμα του γιὰ τὴν πίστη, ὅσο ὁ δικός μας. Ἡ ὀρθόδοξη πίστη εἶνε ὁ θησαυρὸς ὁ κρυμμένος καὶ ὁ πολύτιμος μαργαρίτης, ποὺ λέγει ὁ Χριστός». Σφοδρὴ ἦταν ἡ ἐναντίωση τοῦ Κόντογλου στὴν Οἰκουμενικὴ Κίνηση γιὰ τὴν ἕνωση τῶν ἐκκλησιῶν. Μὲ μαχητικὴ ἀπὸ τοῦ Ὁρθοδόξου Τύπου ἀρθρογραφία, μὲ ἀνοιχτὴ ἐπιστολὴ πρὸς τὸν τότε Οἰκ. Πατριάρχη Ἀθηναγόρα καὶ μὲ ἄλλα (πρβλ. ἰδίως Φ.Κ. Τί εἶναι Ὀρθοδοξία καὶ τί εἶναι ὁ Παπισμός, Ἀθῆναι 1964), μὲ ὅλα αὐτὰ ὁ Κόντογλου ὑπερμάχησε τοῦ πατρώου φρονήματος, καὶ σὲ εὐθεία διαδρομὴ τοῦ Μακρυγιάννη καὶ τοῦ Παπαδιαμάντη. Μὲ ἀνυποχώρητο ζῆλο ἀγωνίστηκε νὰ κρατήσει σὲ ἀπόσταση τὴ σκέψη καὶ τὴν τέχνη τῆς Δύσης καὶ τοῦ μέλανος δρυμοῦ, «ποὺ δὲν ἦταν συμφυὴς πρὸς τὴν Ὀρθόδοξο ψυχή, ἤτοι τοῦ μεταφυσικοῦ, τοῦ εὐφρόσυνου, τοῦ λαμπροῦ πνευματικοῦ βάθους, τῆς μεγάλης ἐλπίδος ἐκ τῆς πρὸς τὰ Ἄνω Προοπτικῆς».

Ἡ Ὀρθοδοξία ἦταν στάση ζωῆς. Ὁ Κόντογλου πίστευε. Σὲ μιὰ ἐποχὴ ραγδαίας μεταβολῆς τῶν πάντων, ἀγώνας καὶ ἀγωνία τοῦ Κόντογλου εἶναι νὰ διαφυλάξει τὶς ἐξ ἀποκαλύψεως ἀλήθειες ποὺ μᾶς κληροδοτήθηκαν ἀναλλοίωτές με τὴν Ὀρθοδοξία. «Ὀρθοδοξία καὶ Εὐαγγέλιο εἶναι ἕνα. Ὅποιος ἀγαπᾶ τοὺς νεωτερισμοὺς καὶ θέλει νὰ ἀλλάξει ὅ,τι μας παραδόθηκε ἀπὸ τοὺς Πατέρες, αὐτὸς δὲν εἶναι Χριστιανός, γιατὶ δὲν ἔχει ταπείνωση, ἀφοῦ ἡ μητέρα τῶν νεωτερισμῶν εἶναι ἡ ὑπερηφάνεια, ποὺ κάνει τὸν ἄνθρωπο νὰ πορεύεται κατὰ τὸ θέλημα τὸ δικό του... Διαβάζετε τὸ Εὐαγγέλιο μὲ ταπεινὴ καρδιὰ καὶ μὴν τὸ ἀφήσετε ἀπὸ τὰ χέρια σας. Θὰ γίνετε ἀθῷα πρόβατα τοῦ Χριστοῦ καὶ θὰ ξεκουρασθῆτε στὸ ἁγιασμένο μαντρί του. Καὶ ὅποιος σκύψει καὶ μπεῖ σ᾿ αὐτὴ τὴ μάντρα ἀπὸ τὴν πόρτα τῆς ταπείνωσης, δὲν θέλει νὰ βγεῖ πιά».

Ἔγραψε κάποιος στὴν «Ἀγγλοελληνικὴ Ἐπιθεώρηση»: «Αὐτὸ ποὺ θαυμάζω στὸν Κόντογλου καὶ τὸν ἐπαινῶ, εἶναι αὐτὸ ποὺ πίστευε· δὲν κατάφερε κανεὶς νὰ τοῦ ἀλλοιώσει αὐτὴν τὴν ἰδέα. Ἦταν μία ἰδέα ἡ ὁποία γεννήθηκε καὶ πέθανε ἁγνή».

Γιὰ τὸν ἑαυτό του γράφει ὁ ἴδιος χαρακτηριστικά: «Χρυσὰ χέρια καὶ πολλὰ χαρίσματα μοῦ ἔδωσε ὁ Κύριος. Δὲν τὰ μεταχειρίστηκα γιὰ νὰ ἀποχτήσω ὑλικὰ ἀγαθά, μήτε χρήματα, μήτε δόξα, μήτε κανενὸς εἴδους καλοπέραση. Τὰ μεταχειρίστηκα πρὸς δόξαν τοῦ Κυρίου καὶ τῆς Ὀρθοδοξίας του. Ὄχι μόνο τὸν ἑαυτό μου παράβλεψα, μὰ καὶ τοὺς δικούς μου, τὴ γυναίκα μου, τὰ παιδιά μου καὶ τὰ ἐγγόνια μου τὰ ἀδίκησα κατὰ τὸ πνεῦμα τοῦ κόσμου. Κανένας ἄνθρωπος δὲν στάθηκε τόσο ἀνίκανος νὰ βοηθήσει τοὺς συγγενεῖς του, ὅσο ἐγώ. Ἤμουνα προσηλωμένος στὸ ἔργο, ποὺ ἔβαλα γιὰ σκοπό μου, καὶ στὸν σκληρὸ ἀγώνα γιὰ τὴν Ὀρθόδοξη πίστη μας. Γιὰ τοῦτο τυραννιστήκαμε καὶ τυραννιόμαστε στὴ ζωή μας. Φτωχὸς ἐγώ, φτωχὰ καὶ τὰ παιδιά μας. Βιοπάλη σκληρή, μὰ μὲ τὴν ἐλπίδα τοῦ Θεοῦ ὅλα γαληνεύουν, ὅλα τὰ θλιβερὰ τὰ περνοῦμε μὲ εὐχαριστία».