Οἰκουμενικότητα καὶ Οἰκουμενισμὸς (Β)

Ἐδῶ βρίσκεται καὶ ἡ βασικὴ διαφορὰ τοῦ σύγχρονου οἰκουμενισμοῦ ἀπὸ τὴν οἰκουμενικότητα τῆς ἀδιαίρετης Ἐκκλησίας. Ἡ συμβολὴ τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας, ποὺ πρωτοστάτησε μάλιστα στὴν σύναψη τοῦ οἰκουμενικοῦ διαλόγου, δὲν εἶχε οὐσιαστικὰ ἀποτελέσματα. Παρὰ τοὺς ἐπιμέρους θετικοὺς καρπούς, ἰδίως στὸ ἐπίπεδο τῆς ἀμοιβαίας κατανοήσεως καὶ τῆς ἐπιλύσεως πρακτικῶν προβλημάτων τῆς κοινωνικῆς ζωῆς, δὲν φαίνεται νὰ σημειώθηκε ὡς τώρα οὐσιαστικὴ θεολογικὴ προσέγγιση. Θὰ μποροῦσε μάλιστα νὰ λεχθεῖ ὅτι καλλιεργήθηκε ἀκόμα καὶ σὲ ὀρθόδοξους κύκλους κάποιος θεολογικὸς μινιμαλισμὸς ἤ σχετικισμὸς στὸ ὄνομα τῆς οἰκουμενικῆς συνεργασίας καὶ προσεγγίσεως.

Τὰ θέματα ὅμως τῆς πίστεως, κατὰ τὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, δὲν μποροῦν νὰ σχετικοποιοῦνται γιὰ λόγους εὐγένειας καὶ κακῶς νοούμενης χριστιανικῆς ἀγάπης ἤ φιλαλληλίας. Οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας δὲν διέθεταν λιγότερη ἀγάπη καὶ φιλαλληλία ἀπὸ τὴν δική μας, ὅταν προέβαιναν στὴν ἀποκοπὴ τῶν αἱρετικῶν ἀπὸ τὸ σῶμα τῆς Ἐκκλησίας. Δὲν χαίρονταν οὔτε θριαμβολογοῦσαν, ὅταν ἀναθεμάτιζαν τοὺς Ἀρειανούς, τοὺς Νεστοριανοὺς ἢ τοὺς Μονοφυσίτες. Ἀντίθετα προέβαιναν στὰ διαβήματα αὐτὰ μὲ πόνο ψυχῆς γιὰ τὴν διαφύλαξη τῆς ὑγείας τοῦ ὅλου σώματος. Καὶ οἱ διάλογοί τους μὲ ὅσους ἀπομακρύνονταν ἀπὸ τὴν ἀλήθεια τῆς Ἐκκλησίας δὲν διαπνέονταν ἀπὸ ὑπεροψία ἤ ἀντιπαλότητα, ἀλλὰ ἀπὸ βαθιὰ ὀδύνη.

Ἡ ἑνότητα τῶν Χριστιανῶν θεμελιώνεται στὴν ἑνότητα τῆς πίστεως. «Ὅταν πάντες ὁμοίως πιστεύωμεν, τότε ἑνότης ἐστί». Καὶ τὸ περιεχόμενο τῆς πίστεως αὐτῆς φανερώνεται στὸν κόσμο ἐν Χριστῷ καὶ παραμένει στὴν Ἐκκλησία μὲ τὸ Ἅγιο Πνεῦμα. Ὅταν ὅμως ἡ ἀποκάλυψη τοῦ Θεοῦ ἀντιμετωπίζεται ὡς συμβατικὴ θρησκευτικὴ διδασκαλία, ὅταν ἡ κίνηση τοῦ Θεοῦ πρὸς τὸν ἄνθρωπο ἀντικαθίσταται μὲ τὴν κίνηση τοῦ ἀνθρώπου πρὸς τὸν θεὸ ἡ τοὺς θεοὺς ποὺ δημιουργεῖ ἡ φαντασία του, ὅταν τέλος ἡ ἄκτιστη χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ἀντικαθίσταται μὲ τὶς ἀνθρώπινες ἐνέργειες, ὁ Χριστιανισμὸς μεταφέρεται στὸ ἐπίπεδο τῶν ἀνθρώπινων θρησκειῶν, θρησκειοποιεῖται.

Ἡ οἰκουμενικότητα τῆς Ἐκκλησίας εἶναι οἰκουμενικότητα χαρισματική· ἀπορρέει ἀπὸ τὴν καθολικότητά της. Ὁ σύγχρονος οἰκουμενισμὸς εἶναι κίνηση εὐγενικῶν ἀνθρώπινων διαθέσεων. Ἡ πρώτη ἑνοποιεῖ ὅσους τὴν ζοῦν. Ὁ δεύτερος κρατεῖ χωρισμένους καὶ ὅσους τὸν ἀκολουθοῦν. Ἡ μεθοδολογία τοῦ σύγχρονου οἰκουμενισμοῦ ὁδηγεῖ φυσιολογικὰ ὄχι μόνο στὸν ὁμολογιακὸ ἀλλὰ καὶ στὸν θρησκευτικὸ συγκρητισμό. Ἡ ἐγκατάλειψη τῆς καθολικῆς ἀλήθειας τῆς Ἐκκλησίας, ποὺ ἀποτελεῖ τὴν ἄλλη ὄψη τῆς ἀναζητήσεώς της μέσω τῆς συνθέσεως τῶν ἐπιμέρους ὁμολογιῶν, εἶναι φυσικὸ νὰ ἐπεκτείνεται σὲ εὐρύτερο θρησκευτικὸ συγκρητισμὸ γιὰ τὴν κατὰ τὸ δυνατὸ πληρέστερη θρησκευτικὴ σύνθεση. Καὶ αὐτὸ διαφαίνεται σαφῶς στὸν σύγχρονο παπισμὸ μὲ τὴν προσπάθεια συγκερασμοῦ χριστιανικῶν καὶ μὴ χριστιανικῶν διδασκαλιῶν.

Τὸ λάθος, ποὺ γίνεται συνήθως σήμερα, εἶναι ὅτι ζητοῦμε τὴν ἑνότητα τῆς Ἐκκλησίας παραμένοντας οἱ ἴδιοι διαιρεμένοι ἤ κλεισμένοι στὸν ἑαυτό μας. Καὶ κάνουμε τὸ λάθος αὐτό, εἴτε ἐπιχειρώντας νὰ ἑνοποιήσουμε τὴν ἀπὸ τὴν φύση της ἀδιαίρετη Ἐκκλησία μὲ τὴν συμφωνία σὲ κάποιο συμβατικὸ ἐπίπεδο, εἴτε διατηρώντας θεωρητικὰ τὴν πίστη στὴν ἀδιαίρετη Ἐκκλησία καὶ ἀδιαφορώντας γιὰ τὴν πραγματική της ἀποστολή. Θέλουμε νὰ ζοῦμε ὡς Χριστιανοὶ τῆς ἐποχῆς μας εἴτε συσχηματιζόμενοι μὲ τὸν κόσμο, εἴτε παραμένοντας προσκολλημένοι σὲ ἐξωτερικὰ σχήματα.

Οἱ προκλήσεις τῆς ἐποχῆς μας καὶ οἱ ἐπιτακτικὲς ἀνάγκες γιὰ μεγαλύτερη συνεργασία καὶ προσέγγιση ὅλων τῶν Χριστιανῶν, ὅπως ἄλλωστε καὶ ὅλων τῶν ἀνθρώπων καλῆς θελήσεως, πρέπει νὰ ἐκλαμβάνονται ὄχι μόνο ὡς ἀφορμὲς γιὰ ἐξωτερικὴ δραστηριοποίηση, ἀλλὰ καὶ ὡς προκλήσεις γιὰ ἐσωτερικὴ ἐνεργοποίηση καὶ πληρέστερη βίωση τῆς ἀλήθειας τοῦ Χριστοῦ. Καὶ ἂν αὐτὸ ἰσχύει γιὰ ὅλους τους Χριστιανούς, πολὺ περισσότερο ἰσχύει γιὰ ὅσους πιστεύουν ὅτι ἀκολουθοῦν σταθερὰ τὴν πορεία τῆς μίας καὶ ἀδιαίρετης καθολικῆς Ἐκκλησίας. Ἡ καθολικότητα τῆς Ἐκκλησίας δὲν προβάλλεται στὴν οἰκουμένη μὲ τὴν ἀνάλυση τῆς ἔννοιάς της, ἀλλὰ μὲ τὴν βίωση καὶ φανέρωση τοῦ περιεχομένου της.

Γεώργιος Μαντζαρίδης