Ἔτσι δὲν εἶναι;

Τὸ κυριότερο εἶναι νὰ μὴ λέτε ψέματα στὸν ἑαυτό σας.

Αὐτὸς ποὺ λέει ψέματα στὸν ἑαυτό του καὶ πιστεύει στὸ ἴδιο του τὸ ψέμα, φτάνει στὸ σημεῖο νὰ μὴ βλέπει καμιὰ ἀλήθεια οὔτε μέσα του, οὔτε καὶ στοὺς ἄλλους.

Κι ἔτσι, χάνει κάθε ἐκτίμηση γιὰ τοὺς ἄλλους καὶ κάθε αὐτοεκτίμηση.

Μὴν ἐκτιμώντας κανέναν, παύει ν' ἀγαπάει. Καὶ μὴ ἔχοντας τὴν ἀγάπη, ἀρχίζει νὰ παρασέρνεται ἀπὸ τὰ πάθη καὶ τὴν ἀκολασία γιὰ νὰ ἀπασχοληθεῖ καὶ νὰ διασκεδάσει.

Ἔτσι φτάνει στὴν ἀπόλυτη κτηνωδία, καὶ ὅλα αὐτὰ ἐπειδὴ λέει συνεχῶς ψέματα στοὺς ἄλλους καὶ στὸν ἑαυτό του. Αὐτὸς ποὺ λέει ψέματα στὸν ἑαυτό του εἶναι αὐτὸς ποὺ προσβάλλεται πρῶτος.

Γιατί καμιὰ φορὰ εἶναι πολὺ εὐχάριστο νὰ νιώθει κανεὶς προσβλημένος. Ἔτσι δὲν εἶναι;

Κι ἂς ξέρει πὼς κανένας δὲν τὸν πρόσβαλε καὶ πὼς μονάχος του φαντάστηκε τὴν προσβολὴ καὶ εἶπε ψέματα ἀπὸ κοκεταρία, ὑπερέβαλε τὰ πράγματα γιὰ νὰ τὰ ἐξωραΐσει, ἁρπάχτηκε ἀπὸ μία λέξη φτιάχνοντας ἕνα ὁλάκερο βουνὸ ἀπὸ ἕναν κόκκο σινάπεως.

Τὰ ξέρει ὅλα αὐτὰ καὶ μόνος του, κι ὅμως προσβάλλεται, προσβάλλεται ὥσπου νὰ νιώσει εὐχαρίστηση, νὰ νιώσει μεγάλη ἀγαλλίαση, κι ἔτσι φτάνει στὸ σημεῖο νὰ καλλιεργεῖ μέσα του τὸ πραγματικὸ μίσος.

Φιοντὸρ Ντοστογιέφσκι

Ἀδελφοὶ Καραμαζὼφ