Σημαντικότερη καί ἀπό τήν τεκνογονία ἡ ἀνατροφή

Μιλῶντας γιά τήν ἀγωγή τῶν παιδιῶν καί τίς εὐθῦνες τῶν γονέων θά μοῦ ἀρκοῦσε νά ὑπενθυμίσω τή γνωστή προτροπή τοῦ Ὁσίου Πορφυρίου τοῦ Καυσοκαλυβίτου. «Ὅταν τά παιδιά σας δέν σᾶς ἀκοῦν, τότε μιλῆστε στόν Θεό καί Ἐκεῖνος θά μεταφέρει τό μήνυμά σας». Δηλαδή, ἀδιαλείπτως προσεύχεσθε γιά τά παιδιά σας, ἐναποθέσατε στόν Κύριο τήν διαπαιδιαγώγησή τους. Ἀλλά σύν Ἀθηνᾷ καί χεῖρα κίνει. Πρέπει καί ὁ γονεὐς νά ἀποτελεῖ ὁ ἴδιος πρότυπο καί νά φροντίζει γενικότερα νά παρέχονται πρότυπα στά παιδιά του.

Ὁρισμένοι γονεῖς ἀποποιοῦνται τίς εὐθῦνες τους λέγοντας ὅτι ἡ ἀγωγή εἶναι εύθύνη τοῦ σχολείου ἤ ὅτι εἶναι πολυάσχολοι καί δέν ἔχουν χρόνο γιά τήν ἀνατροφή τῶν παιδιῶν. Λάθος μέγα. Ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος ἔλεγε ὅτι σημαντικότερη καί ἀπό τήν τεκνογονία εἶναι ἡ ἀνατροφή τῶν παιδιῶν. Καί ὁ μέγας ψαλμωδός Δαβίδ μᾶς ἄφησε τήν παρακαταθήκη νά μεγαλώνουμε τά παιδιά μας «ἐν νουθεσία καί παιδείᾳ Κυρίου». Ἄλλωστε τό σημερινό σχολεῖο, παρά τίς φιλότιμες προσπάθειες πολλῶν δασκάλων, δέν μπορεῖ ἤ δέν θέλει νά μεταδώσει στά ἑλληνόπουλα τήν Ἑλληνορθόδοξη Παιδεία τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν καί τοῦ Ἁγίου Κοσμᾶ τοῦ Αἰτωλοῦ. Τό βάρος πέφτει στούς γονεῖς καί μάλιστα σέ μία περίοδο πολύπλευρης οἰκονομικῆς, κοινωνικῆς, πνευματικῆς καί πολιτιστικῆς κρίσης.

Καταθέτω ταπεινά ὁρισμένες σκέψεις, πού προῆλθαν ἀπό συζητήσεις μου μέ φωτισμένους γονεῖς, σχετικά μέ τά πρότυπα πού ὀφείλουν νά παρέχουν οἱ γονεῖς μέσα ἀπό τήν οἰκογενειακή συμβίωση.

Α) Τό παράδειγμα. Οἱ ἴδιοι οἱ γονεῖς πρέπει νά διδάσκουμε ἐμπράκτως, μέ τό παράδειγμά μας, τή συμπεριφορά μας, τήν ἀποφυγή ἐντάσεων, τήν ἔλλειψη ἐγωισμῶν, τήν ὑπεύθυνη ἀντιμετώπιοση τῶν καταστάσεων, θετικῶν ἤ ἀρνητικῶν. Ὅταν οἱ γονεῖς διαπληκτίζονται ἤ φωνασκοῦν μπροστά στά παιδιά τους, ὅ,τι κι ἄν τούς ποῦν μετά τό παιχνίδι χάθηκε. Τά παιδιά ἀπαιτοῦν συνέπεια λόγων καί ἔργων. Εἶναι αὐστηροί κριτές καί ἔχουν πάντα ἕτοιμη τήν ἀπάντηση «ἀφοῦ ἐσύ δέν τά τηρεῖς αὐτά πού μοῦ διδάσκεις κ.λπ». Ὅπως λέει ὁ λαός μας «δάσκαλε πού δίδασκες καί λόγον δέν ἐκράτεις».

Β) Ἡ βιωματική προσέγγιση. Ὁ γονεύς μεταδίδει αὐτό πού πραγματικά πιστεύει καί αὐτό πού εἶναι βίωμά του, συνήθεια καί τρόπος ζωῆς. Ὅταν λέγεις μέ τά λόγια κάτι πού δέν τό ἐνστερνίζεσαι, τότε ὑποκρίνεσαι καί τά παιδιά ἔχουν τήν ἱκανότητα νά τό καταλαβαίνουν. Ὡραῖο παράδειγμα βιωματικῆς διδαχῆς εἶναι ὁ τρόπος πού χρησιμοποιοῦσε ἡ ἀγράμματη σύζυγος τοῦ ἀγωνιστοῦ καί συγγραφέως Ἰωάννη Μακρυγιάννη γιά νά διδάξει τήν εὐσέβεια στά δύο μικρότερα παιδάκια της, τά δίδυμα. Ἀκουμποῦσε τό λίγο φαγητό τῆς ἡμέρας, ἴσως καί ἕνα ξεροκόμματο ψωμιοῦ, στό εἰκονοστάσι, τό μετέφερε ἀπό ἐκεῖ στό τραπέζι καί ἔλεγε: «Παιδιά μου, σήμερα ὁ Χριστούλης αὐτό τό φαγητό μᾶς στέλνει». Ἡ εἰκόνα ἀυτή μέ τή χαρακτηριστική κίνηση ἐμπεριεῖχε βαθύτατο συμβολισμό καί ἀναμφισβήτητα ἐπηρέασε τίς τρυφερές ψυχές τῶν παιδιῶν τοῦ γενναίου καί εὐλαβεστάτου Στρατηγοῦ.

Γ) Ἡ αἴσθηση τοῦ μέτρου. Τό μηδέν ἄγαν τῶν ἀρχαίων, τό μέτρον ἄριστον πού ὅλοι σήμερα ἀναφέρουμε, ἀλλά τό ἔχουμε καταντήσει «πᾶν μέτριον ἄριστον»! Τά σύγχρονα παιδιά ἔχουν τήν τάση νά ὑπερβαίνουν τό μέτρο ὅσον ἀφορᾶ τήν κατανομή τοῦ χρόνου και τοῦ χρήματος (ὅταν ὑπάρχει καί ὅταν περισσεύει). Σπαταλοῦν ὧρες ἄχρηστες καί ἀτελείωτες μιλῶντας στό κινητό, στέλνοντας γραπτά μηνύματα, πλοηγούμενα στό διαδίκτυο, ἀνταλλάσσοντας μηνύματα ἠλεκτρονικοῦ ταχυδρομείου καί ἄλλα παρόμοια. Ὅταν οἱ γονεῖς ἔχουν τρία καί τέσσερα κινητά τηλέφωνα ἤ ὑπεράριθμους ἠλεκτρονικούς ὑπολογιστές ἤ ὅταν ἀγοράζουν ἀκριβό αὐτοκίνητο (πιθανόν μέ ἐπαχθεῖς δόσεις μηνιαῖες) γιά νά ἱκανοποιήσουν τή μανία ἐπιδείξεως, τότε κάθε αἴσθηση μέτρου χάνεται γιά τά παιδιά.

Δ) Ἡ ἀνάγκη γιά ὕπαρξη ὁρίων. Ἡ τρυφερότητα καί γλυκύτητα τῶν γονέων δέν πρέπει νά παρερμηνεύεται καί νά ὁδηγεῖ σέ ἀπρεπῆ καί ἀσεβῆ συμπεριφορά τῶν παιδιῶν. Θεωρῶ λάθος τό νά καταργοῦνται τά ὅρια καί οἱ ἀποστάσεις. Οὔτε ὁ γονεύς νά ἀπαιτεῖ στρατιωτική πειθαρχία οὔτε ὅμως τό παιδί νά τόν προσφωνεῖ μέ τό μικρό του ὄνομα ἤ νά τοῦ μιλᾶ περιφρονητικά. Ἄν ὁ γονεύς χάσει ἀπό νωρίς τόν σεβασμό τῶν παιδιῶν τούς κάνει κακό γιά τήν μετέπειτα ζωή τους. Τούς διδάσκει τήν ἀσυδοσία, τήν ἔλλειψη ὁρίων, τήν ἔλλειψη τάξεως καί ἱεραρχίας. Στή ζωή τους τά παιδιά, ὅταν μεγαλώσουν, θά ἀναγκασθοῦν νά δουλέψουν σέ χώρους ὅπου θεωρεῖται ἀπαραίτητη ἡ χάραξη ὁρίων καί ἡ ρύθμιση τῆς συμπεριφορᾶς. Ἄν δέν τούς διδάξουμε ἀπό μικρή ἡλικία καί ἐμπράκτως τά ὅρια, τότε θά ἐμφανίσουν προβλήματα προσαρμοστικότητος ἤ καί παραβατικότητος (χούλιγκαν κ.λπ) ὅταν μεγαλώσουν.

Ε) Περιοδικότητα καί ἐπαναληπτικότητα. Καλό εἶναι νά καλλιεργήσουμε στά παιδιά τήν ἔννοια τῆς ἐπαναληπτικότητας καί τῆς κατά τακτές περιόδους ἐπαναλήψεως ὁρισμένων ἐργασιῶν, ἀσκήσεων ἤ συνηθειῶν. Ἐπί παραδείγματι κάθε πρωί καί βράδυ πλένουμε τά δόντια μας, κάθε Σάββατο ἔχουμε Κατηχητικό, κάθε Κυριακή πηγαίνουμε στήν Ἐκκλησία, κάποια συγκεκριμένη ἡμέρα τῆς ἑβδομάδος διαβάζουμε μαζί τους ἕνα ἐξωσχολικό βιβλίο, δύο φορές τήν ἑβδομάδα κάνουν ἀθλοπαιδιές συστηματικά κ.λπ. Ἔτσι ἡ ψυχοσύνθεση τοῦ παιδιοῦ ἐθίζεται στήν τάξη καί στόν προγραμματισμό. Ἐπί πλέον ἠ ἐπανάληψη ὠφελίμων ἐνεργειῶν σέ τακτά διαστήματα ἀρέσει στά παιδιά, τούς δημιουργεῖ ἕνα εὐχάριστο αἴσθημα προσδοκίας και μάλιστα στενοχωροῦνται ὅταν χάνεται γιά ἔκτακτο λόγο αὐτή ἡ περιοδικότητα.

Στ) Ἡ προσωπική μας ἐνασχόληση. Ἀπό τή δική μου ἐμπειρία ὡς γονέως θυμοῦμαι ὅτι διάβαζα μεγαλοφώνως βιβλία και Κλασσικά Εἱκονογραφημένα στόν γιό μου, ὅταν ἦταν μαθητής τοῦ Δημοτικοῦ Σχολείου. Εἴχαμε καθιερώσει δεκαπέντε λεπτά πρίν ἀπό τή βραδυνή του κατάκλιση γι’ αὐτή τήν ἐνασχόληση. Συνήθως διάβαζα μέ χρωματισμό στή φωνή γιά νά κάνω πιό ἐπαγωγική τήν ἀνάγνωση. Κάποια βραδιά ἤμουν κουρασμένος και διάβαζα γρήγορα καί μάλιστα χωρίς τόν συνήθη χρωματισμό στή φωνή. Ὁ γιός μου ἀντέδρασε και ζήτησε νά εἶμαι ὁ καλός ἐκφωνητής πού ἤξερε μέχρι τότε. Δίδαγμα: Τά παιδιά δέν κοροϊδεύονται. Θέλουν νά ἀσχολούμαστε μαζί τους συνειδητά καί ὄχι νά τό κάνουμε ὑπό μορφήν ἀγγαρείας.

Ἄς κάνουμε, λοιπόν, τόν Σταυρό μας καί ἄς προσπαθήσουμε ὅλοι νά ἀγωνισθοῦμε γιά τήν ἀνατροφή τῶν νέων τῆς πατρίδας μας μέ ἀξίες παραδοσιακές, ὄχι ὅμως ἀποκομμένες ἀπό τή σύγχρονη πραγματικότητα, καί μέ πρότυπα Ἁγίων καί Ἡρώων. Ἡ Ἑλλάδα μας ἔχει ἀνάγκη ἀπό μία νέα γενιά, ἡ ὁποία δέν θά ὁδηγήσει τόν τόπο σέ μία νέα κρίση, ἴσως χειρότερη ἀπό τή σημερινή. Ἀγαπητοί γονεῖς, ἄς ἀσχοληθοῦμε λίγο περισσότερο μέ τήν τρυφερή ἡλικία!

Κωνσταντῖνος Χολέβας

Τὸ ἀδέσποτο μουλάρι

Ο Ν. Ντραμουντιανὸς διηγεῖται μία θαυμαστὴ ἐμπειρία του ἀπὸ τὸν πόλεμο τοῦ ’40:

«Ὁ λόχος μας πῆρε διαταγὴ νὰ καταλάβει ἕνα προχωρημένο ὕψωμα γιὰ προγεφύρωμα. Στήσαμε ταμπούρι μέσα στὰ βράχια. Μόλις τακτοποιηθήκαμε, ἄρχισε νὰ πέφτει πυκνὸ χιόνι. Ἔπεφτε ἀδιάκοπα δύο μερόνυχτα κι ἔφτασε σὲ πολλὰ μέρη τὰ δύο μέτρα. Ἀποκλειστήκαμε ἀπὸ τὴν ἐπιμελητεία. Καθένας εἶχε τροφὲς στὸ σακίδιό του γιὰ μία ἡμέρα. Ἀπὸ τὴν πείνα καὶ τὸ κρύο δὲν λάβαμε πρόνοια «διὰ τὴν αὔριον» καὶ τὶς καταβροχθίσαμε.

Ἀπὸ κεῖ καὶ πέρα ἄρχισε τὸ μαρτύριο. Τὴ δίψα μας τὴ σβήναμε μὲ τὸ χιόνι, ἀλλὰ ἡ πείνα μᾶς θέριζε. Περάσαμε ἔτσι πέντε μερόνυχτα. Σκελετωθήκαμε.

Τὸ ἠθικό μας τὸ διατηρούσαμε ἀκμαῖο, ἀλλὰ ἡ φύση ἔχει καὶ τὰ ὅριά της.

Μερικοὶ ὑπέκυψαν. Τὸ ἴδιο τέλος περιμέναμε ὅλοι «ὑπὲρ πίστεως καὶ πατρίδος».

Τότε μία ἔμπνευση τοῦ λοχαγοῦ μας ἔκανε τὸ θαῦμα! Ἔβγαλε ἀπ’ τὸν κόρφο του μία χάρτινη εἰκόνα τῆς Παναγίας, τὴν ἔστησε στὸ ψήλωμα καὶ μᾶς κάλεσε γύρω του:

— Παλληκάρια μου! εἶπε. Στὴν κρίσιμη αὐτὴ περίσταση ἕνα θαῦμα μόνο μπορεῖ νὰ μᾶς σώσει. Γονατίστε, παρακαλέστε τὴν Παναγία, τὴ μητέρα τοῦ Θεανθρώπου, νὰ μᾶς βοηθήσει!

Πέσαμε στὰ γόνατα, ὑψώσαμε τὰ χέρια, παρακαλέσαμε θερμά. Δὲν προλάβαμε νὰ σηκωθοῦμε κι ἀκούσαμε κουδούνια. Παραξενευτήκαμε καὶ πιάσαμε τὰ ὅπλα. Πήραμε θέση «ἐπὶ σκοπόν».

Δὲν πέρασε ἕνα λεπτὸ καὶ βλέπουμε ἕνα πελώριο μουλάρι νὰ πλησιάζει κατάφορτο. Ἀνασκιρτήσαμε! Ζῶο χωρὶς ὁδηγὸ νὰ περνᾶ τὸ βουνό, μ’ ἕνα μέτρο χιόνι — τὸ λιγότερο – ἦταν ἐντελῶς ἀφύσικο. Καταλάβαμε: Τὸ ὁδηγοῦσε ἡ Κυρία Θεοτόκος. Τὴν εὐχαριστήσαμε ὅλοι μαζὶ ψάλλοντας σιγανά, μὰ ὁλόκαρδα, τὸ «Τῆ ὑπερμάχω» καὶ ἄλλους ὕμνους της. Τὸ ζῶο εἶχε πάνω του μία ὁλόκληρη ἐπιμελητεία ἀπὸ τρόφιμα: κουραμάνες, τυριά, κονσέρβες, κονιὰκ καὶ ἄλλα.

Πολλὲς κι ἀπίστευτες κακουχίες πέρασα στὸν πόλεμο. Ἀλλ’ αὐτὴ μοῦ μένει ἀξέχαστη, γιατὶ δὲν εἶχε διέξοδο. Τὴν ἔδωσε ὅμως ἡ Παναγία».

Μὴν τρελαίνετε τὰ παιδιά σας κάνοντάς τα νὰ νιώθουν θεοὶ (β)

Le Point: Μὰ δὲν εἶναι δικό σας λάθος, τῶν παιδιάτρων, τῶν ψυχολόγων καὶ τῶν ὑπολοίπων εἰδικῶν γιὰ τὰ παιδιά, ποὺ οἱ γονεῖς δὲν αἰσθάνονται ὡς καθοδηγητές; Τὰ βιβλία καὶ οἱ μεγάλες θεωρίες ποὺ γνωρίζετε καὶ ποὺ ἐξασκεῖτε, δὲν ἀποδεικνύουν ὅτι ἐσεῖς εἶστε ποὺ ἔχετε ἀποστερήσει αὐτὸ τὸν ρόλο;

Aldo Naouri: Ἀπόλυτα! Μὰ μὴν μὲ βάζετε καὶ μένα μέσα. Ὅλο μου τὸ ἔργο, ἐδῶ καὶ τριάντα χρόνια, ἀποτελεῖται ἀκριβῶς ἀπὸ τὴν προσπάθεια νὰ πείσει τοὺς γονεῖς νὰ ἐπανεύρουν τὴν θέση τους καὶ νὰ ἀνακτήσουν τὴν ἐμπιστοσύνη στοὺς ἑαυτούς τους. Εἶχα πεῖ στὴν Francoise Dolto: «Λόγω τῶν ἀπόψεών σας οἱ γονεῖς ἔχουν μουγγαθεῖ, γι’ αὐτὸ τοὺς συμβουλεύω νὰ μὴν σᾶς ἀκοῦν!». Εἶχε ἕνα τέτοιο ταλέντο ὥστε καθιστοῦσε τοὺς γονεῖς παράλυτους. Προτιμῶ τοὺς γονεῖς ποὺ κάνουν λάθη, ἀλλὰ ἀναλαμβάνουν τὶς εὐθύνες τους καὶ τὰ δικαιώματά τους, αὐτοὶ «ὑψηλὰ ἱστάμενοι» καὶ τὰ παιδιὰ «χαμηλά», παρὰ αὐτοὺς ποὺ καταφεύγουν στὶς συνταγὲς τῶν ψυχιάτρων.

Le Point: Ἰσχυρίζεστε, ἐσεῖς ὁ φανατικός της ψυχανάλυσης ὅτι ἡ θέση ποὺ ἔχει πάρει τὸ ὑποσυνείδητο μέσα στὴν κοινωνία μας εἶναι ἐμπόδιο στὴν ἐκπαίδευση!

Aldo Naouri: Μὰ ἡ ἐκπαίδευση δὲν εἶναι διαδικασία θεραπευτική! Εἶναι μία δέσμευση τῶν ὁρμῶν! Ἡ λέξη ἡ ὁποία μπορεῖ νὰ κάνει τὴν μεγαλύτερη ζημιὰ μέσα στὶς οἰκογένειες εἶναι ἡ λέξη «τραυματικός». Φοβόμαστε μήπως τὴν ὑποστοῦν τὰ παιδιὰ καὶ ἔτσι ὑφίστανται πολὺ καλὰ τὴν ἀπογοήτευση, τοὺς ἐμποδίζουν νὰ μεγαλώσουν… Εἶναι ὅπως ὅταν ἔρχονται στὸν παιδίατρο μὲ τὰ ὀκτάχρονα παιδιά τους, μαζὶ μὲ ἕνα μπιμπερὸ ἢ μὲ μία πιπίλα στὸ στόμα, γιατὶ ὁ γονιὸς δὲν ξέρει πῶς νὰ τὸ ἀποτρέψει χωρὶς νὰ τὸ «τραυματίσει». Ἀρκεῖ νὰ τοὺς τὸ πάρει!

Le Point: Χρησιμοποιεῖτε λέξεις πολὺ σκληρὲς γιὰ τοὺς γονεῖς, μὰ εἶναι προπάντων οἱ μητέρες ποὺ ὡς συνήθως μέσα στὰ γραπτά σας, κατηγοροῦνται γιὰ ὅλα τὰ κακά. Θὰ ἔλεγε κανεὶς ὅτι μετὰ ἀπὸ 40 χρόνια συναναστροφὴ στὸ ἰατρεῖο σας, δὲν μπορεῖτε οὔτε νὰ τὶς βλέπετε!

Aldo Naouri: Ἀντιθέτως, συμπάσχω μὲ τὴν μοίρα τους καὶ θέλω νὰ τὶς βοηθήσω! Τὶς ἔχουν κάτω ἀπὸ μία μεγάλη πίεση αὐτὴ τῆς μητρότητας καὶ ἐκείνη τοῦ ἐπαγγέλματος, ποὺ γιὰ νὰ ἀντέξουν ἔχουν βρεῖ ἕνα τρόπο ἁπλὸ νὰ ἐπιμελοῦνται τὸν ναρκισσισμό τους: νὰ ἀγαπιοῦνται ἀπὸ τὰ μικρὰ παιδιά τους εὐχαριστώντας τα σὲ ὅλα, τιθέμενες καθ’ ὁλοκληρίαν στὴν διάθεσή τους. Πρόκειται γιὰ καταστροφή!

Le Point: Ὅμως οἱ σημερινὲς γυναῖκες ἐργάζονται, ἐπενδύουν ἔξω ἀπὸ τὰ παιδιά τους. Πῶς μποροῦν νὰ τεθοῦν στὴν διάθεσή τους;

Aldo Naouri: Προσπαθώντας νὰ ἀνακτήσουν κάθε βράδυ σὲ μιάμιση ὥρα τὶς δέκα ὧρες τῆς ἀπουσίας τους! Τί λάθος!

Προσπαθῶ νὰ τὶς πείσω ὅτι ἡ παρουσία τους δὲν ἔχει τὴν σημασία ποὺ τῆς δίνουν καὶ πὼς τὰ μωρά τους, πέντε λεπτὰ ἀφότου τὶς βρῆκαν, εἶναι σὰν νὰ τὶς εἶχαν ὅλη τὴν ἡμέρα. Δὲν χρειάζεται κάτι νὰ «ἀνακτήσουν».

Le Point: Αἰσθάνεται κανεὶς τὴν συμπόνια σας γιὰ τοὺς πατεράδες… Εἶναι λίγο ἔντονο, μόλις ἐξήλθαμε ἀπὸ τὴν πατριαρχικὴ κοινωνία, μόλις ποὺ ὁ ἄντρας καὶ ἡ γυναίκα βιώνουν τὴν ἰσότητα καὶ παραπονιέστε γιὰ τοὺς φτωχοὺς πατεράδες.

Aldo Naouri: Ὁ πατέρας καὶ ἡ μητέρα δὲν εἶναι ἴσοι. Οἱ ἐνδομήτριες σχέσεις ἀφήνουν ἴχνη ἀνεξίτηλα στὰ παιδιά, ποὺ γνωρίζουν ἀμέσως ποιά εἶναι ἡ μητέρα τους, ἀπὸ τὴν ὁποία δὲν μποροῦν νὰ «ἀπαλλαγοῦν», ἐνῶ ὁ πατέρας γιὰ ἕνα μωρὸ εἶναι ἕνας ξένος. Ἡ μητέρα ὀφείλει νὰ ἐπενδύσει στὸ λόγο της καὶ ἡ κοινωνία νὰ τὴν στηρίξει στὴν ἁρμόζουσα θέση της, ἡ ὁποία δὲν εἶναι ἀνταλλάξιμη μὲ αὐτὴ τῆς ἄφωνης μαμᾶς. Κάνουμε τὸ ἀντίθετο καὶ ὅλος ὁ κόσμος χάνει. Θυμόσαστε τὴν ἀναφορὰ τοῦ δικαστῆ Bruel πάνω στὴν βία στὰ περίχωρα τοῦ Παρισιοῦ τὸ 1998. Ἡ διάγνωση ἦταν χωρὶς ἀμφιβολία: ἔλλειψη τοῦ πατέρα!

Le Point: Ὅμως οἱ πατεράδες τοῦ σήμερα εἶναι περισσότερο παρόντες, ἐπενδύουν πολὺ περισσότερα στὰ παιδιά τους.

Aldo Naouri: Εἶναι θαυμάσιο, ἀλλὰ γιὰ μία φορὰ ἀκόμα, ἂν δὲν ἐπενδύσουν καὶ δὲν ἀναγνωρισθοῦν στὸν ρόλο τους ἀπὸ τὴν φωνὴ τῆς μητέρας καὶ ὁλόκληρη τὴν κοινωνία, ἂν θεωροῦνται σὰν δεύτερες μητέρες, δὲν ὑπάρχει τίποτα νὰ προσθέσουν στὴν ἐκπαίδευση τοῦ παιδιοῦ. Ἕνας πατέρας μπορεῖ νὰ εἶναι συνέχεια παρὼν καὶ νὰ μὴν ἔχει καθόλου λόγο. Ἔτσι τὸ βλέπω! Δὲν πρόκειται γιὰ τὴν εἰσαγωγὴ μίας ἄδειας πατρότητος τῶν δέκα πέντε ἡμερῶν μὲ τὴν ὁποία θὰ ἐπαναφέρει τὴν θέση του. Εἶναι ἐνθαρρυντικὸ ἡ κοινωνία καὶ οἱ μητέρες νὰ δεχτοῦν, ὅτι ὁ πατέρας παίζει σπουδαῖο διαλεκτικὸ ρόλο στὴν ἐκπαίδευση: ἑλκύστε τὴ μητέρα πρὸς τὴν θηλυκότητά της καὶ θρυμματίστε τὴν σχέση μητέρας παιδιοῦ. Ἡ βία τῶν περισσότερων παιδιῶν ὀφείλεται στὴν ἔλλειψη τοῦ πατέρα.

Le Point: Ἂν αὐτὴ ἡ «ἀνεπάρκεια στὴν ἐκπαίδευση» διαιωνίζεται, σὲ τί κίνδυνους εἰσέρχεται ἡ κοινωνία;

Aldo Naouri: Ἕνα ἄτομο τοῦ ὁποίου ἡ παιδικὴ παντοδυναμία δὲν ἔχει σταματήσει ἀπὸ τὴν συνεχῆ ἐκπαίδευση, στὴν ὥριμη ἡλικία θὰ ζεῖ στὴν ἀγωνία, στὴν φιλαυτία καὶ στὴ μονομανία. Τοὺς ἀναγνωρίζω ἀμέσως αὐτοὺς τοὺς ἐνήλικες! Ἂν οἱ γονεῖς δὲν ἐπανεπενδύσουν στὸ ρόλο τους, ἡ κοινωνία μας κινδυνεύει μὲ ρήξη τοῦ κοινωνικοῦ ἱστοῦ, κίνδυνος ὁ ὁποῖος εἶναι ἤδη παρών. Κινδυνεύει νὰ μείνει ἀκυβέρνητη.

Le Point: Κατά βάθος, ποιό εἶναι γιὰ σᾶς τὸ παιδὶ τὸ σωστὰ μεγαλωμένο;

Aldo Naouri: Εἶναι τὸ ἤρεμο παιδί.

Μὴν τρελαίνετε τὰ παιδιά σας κάνοντάς τα νὰ νιώθουν θεοὶ (α)

Στὸ καινούργιο του βιβλίο, «Ἐκπαιδεύοντας τὰ παιδιά», ὁ πιὸ γνωστὸς παιδίατρος στὴ Γαλλία ἐξηγεῖ γιατί τὰ παιδιά μας εἶναι χειρότερα ἀπὸ πρὶν καὶ ἐνθαρρύνει τοὺς γονεῖς νὰ ἀναλάβουν χωρὶς φόβο τὸν ρόλο τοῦ καθοδηγητῆ.

Ὑπενθυμίζει τὴν ἐπιθυμία του, τὴν ἐπιστροφὴ τοῦ πατέρα, κριτικάρει τὴν «ἱερὴ» διατροφὴ τοῦ παιδιοῦ νὰ τρώει ὅποτε αὐτὸ θέλει, ἐπικρίνει τὴν παντοδυναμία τῆς μητέρας καὶ ἐκφέρει ἄποψη περὶ τοῦ θετικοῦ ρόλου τοῦ πόνου στὴν γέννα. Ἐδῶ καὶ 25 χρόνια ὁ παιδίατρος Aldo Naouri ἀναλύει ἕνα πρὸς ἕνα τὰ βασικὰ ποὺ ἀφοροῦν τὴν γέννηση καὶ τὴν μοντέρνα ἐκπαίδευση.

Στὸ βιβλίο του «Ἐκπαιδεύοντας τὰ παιδιὰ» ποὺ κυκλοφόρησε στὶς 20 Μαρτίου ἀπὸ τὶς ἐκδόσεις Odile Jacob, ὁ Naouri καλεῖ τοὺς γονεῖς ὅσο ποτὲ ἄλλοτε νὰ ξαναπάρουν σταθερὰ στὰ χέρια τους τὴν ὑπόθεση τῶν ἐπιγόνων τους. Τὰ σημερινὰ «προβληματικὰ παιδιά», τὰ δύσκολα παιδιά, τὰ ἀνήσυχα καὶ δυστυχισμένα, τῶν ὁποίων ὁ ἀριθμὸς κατὰ τὸν Naouri αὐξάνεται, εἶναι παιδιὰ κακοαναθρεμμένα.

Ἡ συνέντευξη στὸ περιοδικὸ Le Point:

Le Point: Τὰ παιδιά μας πηγαίνουν τόσο ἄσχημα;

Aldo Naouri: Πιστεύω ναί. Στὰ 40 χρόνια ποὺ ἐξασκῶ τὸ ἐπάγγελμά μου, βλέπω πόσο τὰ πράγματα ἔχουν ἀλλάξει. Ἡ φυσική τους ὑγεία ἔχει βελτιωθεῖ αἰσθητά, ἀλλὰ παρουσιάζουν, ἐδῶ καὶ 10 ἢ 15 χρόνια, προβλήματα συμπεριφορᾶς καὶ ἀναπτύξεως ἄγνωστα παλαιότερα. 

Le Point: Παραδείγματος χάριν;

Aldo Naouri: Παρουσιάζουν δυσκολίες σχετικὲς μὲ τὴν καθυστέρηση ἐκμάθησης τῆς γλώσσας, σχολικὰ προβλήματα, προβλήματα ὑπερκινητικότητας. Ἡ ἀπόδειξη; Ἡ ἀπίστευτη ἀνάπτυξη τῶν ἐπαγγελμάτων ὅπως αὐτὰ ποὺ σκοπεύουν σὲ «ἀποκατάσταση» καὶ ἀναφέρονται στὴν ψυχομετρία ἢ τὴν ὀρθοφωνία.

Le Point: Κατὰ τὴν γνώμη σας, προτοῦ οἱ γονεῖς καταφύγουν στὸν ψυχολόγο, πρέπει νὰ ἐκπληρώσουν τὸν καθοδηγητικό τους ρόλο καθόλη τὴν διάρκεια τῆς παιδικῆς ἡλικίας. Ὅμως δὲν τὸ κάνουν, γιατί;

Aldo Naouri: Στὸ βάθος αὐτῆς τῆς «ἀδυναμίας τῆς καθοδήγησης», ὑπάρχουν δύο βασικὰ γεγονότα.

Τὸ πρῶτο εἶναι ὁ ἔλεγχος ἀπὸ τὸ 1975 τῶν γεννήσεων μὲ τὴν ἀντισύλληψη. Προφανῶς μὲ χαροποιεῖ. Ἀλλὰ ἀλλάζει τὰ πάντα. Τὸ μωρὸ δὲν εἶναι πλέον ἕνα ἀθέλητο ἀποτέλεσμα τῆς σεξουαλικῆς πράξεως, ἀλλὰ τὸ ἀποτέλεσμα τῆς θελήσεως καὶ τῶν δύο, τοποθετούμενο ἑπομένως στὴν κορυφὴ τοῦ οἰκογενειακοῦ οἰκοδομήματος.

Τὸ δεύτερο εἶναι τὸ πέρασμα τὴν ἴδια περίοδο ἀπὸ μία κοινωνία τῆς στερήσεως σὲ μία κοινωνία τῆς ἀφθονίας. Προφανῶς καὶ αὐτὸ μὲ ἱκανοποιεῖ. Ὅμως σὲ μία κοινωνία τῆς στερήσεως, ὅπως ἐκείνη ποὺ γνωρίσαμε πρὶν ἀπὸ τὸ 70, τὸ ἐνδόμυχο μήνυμα ποὺ ὑπῆρχε στὴν ἐκπαίδευση ἦταν: «Δὲν μπορεῖς νὰ τὰ ἔχεις ὅλα». Παρείχετο μία κατάσταση ποὺ τὸ λιγότερο ποὺ μποροῦσε νὰ χαρακτηριστεῖ ἦταν αὐτὴ τῆς διάψευσης (ματαίωσης), αὐτὴ ποὺ οἱ ψυχαναλυτὲς ὀνομάζουν ἔλλειψη καὶ ποὺ εἶναι κατὰ τὴν γνώμη μου οὐσιαστικὴ στὴν ἐκπαίδευση ἑνὸς παιδιοῦ ἀπὸ τὴν πιό μικρὴ ἡλικία.

Σήμερα τὸ μήνυμα τῆς καταναλωτικῆς κοινωνίας, ἑπομένως καὶ τῶν ἴδιων τῶν γονέων εἶναι «Ὄχι μόνο μπορεῖς νὰ τὰ ἔχεις ὅλα, ἀλλά, ὅπως καὶ ἐμεῖς, ἔχεις δικαίωμα σὲ ὅλα».

Le Point: Ὑπαινίσσεστε ὅτι εἶναι οἱ μεσαῖες τάξεις ποὺ πρέπει νὰ ἀναλάβουν τὴν καθοδήγηση τῶν παιδιῶν τους.

Aldo Naouri: Ἀπόλυτα. Γιατὶ αὐτὲς ἦταν ποὺ ὠφελήθηκαν ἀπὸ τὴν αὔξηση τοῦ πλούτου. Πῶς νὰ ἀναθρέψουν τὰ παιδιά τους μέσα σὲ μία ἀφθονία ποὺ εἶναι τόσο νέα; Μὲ κίνδυνο νὰ σοκάρω, σκέπτομαι πὼς οἱ ἀνώτερες τάξεις τῆς κοινωνίας ποὺ εἶχαν αὐτὴ τὴν κληρονομιὰ καὶ δὲν γνώρισαν τὸν βάρβαρο πλουτισμό, πορεύονται καλύτερα, γιατὶ συνεχίζουν νὰ ἔχουν τὴν διάψευση στὴν ἐκπαίδευση, εἴτε εὐχαριστεῖ εἴτε ὄχι τὰ παιδιά.

Le Point: Ἡ θεωρία σας ἐφαρμόζεται ἴσως στὶς καλὲς συνοικίες, ἀλλὰ τὸ μεγαλύτερο μέρος τῆς κοινωνίας σήμερα ἀποκλείεται ἀπὸ τὴν ἀφθονία. Τὰ παιδιὰ τῶν δύσκολων συνοικιῶν εἶναι ἀπογοητευμένα καὶ δὲν πᾶνε καλά.

Aldo Naouri: Προέρχομαι καὶ ἐγὼ ἀπὸ τὴν μιζέρια, ἀπὸ τὴν ὁποία κατάφερα νὰ βγῶ καὶ δὲν εἶμαι ὁ μόνος ἀπὸ τὴν γενιά μου. Μεγάλωσα ὅμως σὲ μία ἐποχὴ ποὺ τὸ μήνυμά της ἦταν: «Δὲν μπορεῖς νὰ τὰ ἔχεις ὅλα, ἀλλὰ μπορεῖς νὰ ἀγωνισθεῖς γιὰ νὰ ἔχεις ὅσο τὸ δυνατὸν περισσότερα». Αὐτὸ ποὺ εἶναι φοβερό, εἶναι νὰ μεγαλώνεις στὴ στέρηση καὶ ἡ κοινωνία νὰ σὲ κάνει νὰ πιστεύεις ὅτι ἔχεις δικαίωμα γιὰ τὰ πάντα. Εἶναι κάτι ποὺ μπορεῖ νὰ σὲ τρελάνει.

Le Point: Γιατί τόσοι πολλοὶ γονεῖς παραπονιοῦνται, ὅτι δὲν μποροῦν νὰ ἔχουν καθοδηγητικὸ ρόλο;

Aldo Naouri: Αὐτὸ ποὺ θεμελιώνει τὴν καθοδηγητικότητα δὲν εἶναι ὁ θυμός, δὲν εἶναι τὰ χαστούκια ἢ τὸ ξύλο, τὰ ὁποία καταδικάζω, εἶναι ἡ ἱεραρχία μέσα στὴν οἰκογένεια καὶ προπάντων ἡ αἴσθηση ὅτι ὑπάρχει. Ὅταν δὲν ὑπάρχει ἡ ἐλάχιστη ἀμφιβολία πάνω στὸ δικαίωμα τοῦ καθοδηγεῖν, ὅταν δὲν χρησιμοποιοῦμε μεθόδους δελεασμοῦ, τότε ὁ ρόλος τοῦ καθοδηγητῆ λειτουργεῖ. Πολλοὶ γονεῖς ἐμπλέκονται σὲ διαπραγματεύσεις, σὲ παζάρια μὲ τὰ παιδιά τους. Ὅμως διαπραγματευόμαστε μὲ ἕνα ἄτομο ἴσο μὲ ἐμᾶς!

Le Point: Αὐτὸ τὸ ἄτομο δὲν εἶναι ἕνα παιδί;

Aldo Naouri: Ἕνα μικρὸ παιδὶ εἶναι μία προσωπικότητα ἄξια σεβασμοῦ. Ἀλλὰ ὄχι, δὲν εἶναι ἀκόμη ἕνας ἰσότιμος συνομιλητής.

Ὁ Μέγας Ἱεροεξεταστής

Πολλά, ἀμέτρητα, εἶναι ὅσα γραφήκανε γιὰ τὸν Παπισμό, ἀλλὰ λίγα εἶναι σὰν αὐτὰ ποὺ ἔγραψε γιὰ τὸ αἰνιγματικὸ τοῦτο σύστημα ὁ πλέον βαθυστόχαστος κι᾿ ἀποκαλυπτικὸς Ρῶσος συγγραφέας Θεόδωρος Ντοστογέφσκης. Τοῦτο τὸ μοναδικὸ κείμενο εἶναι ἕνα κεφάλαιο μέσα στὸ βιβλίο του «Τ᾿ Ἀδέρφια Καραμάζωφ», κι᾿ αὐτὸ τὸ κεφάλαιο ἔχει γιὰ ἐπανώγραμμα «Ὁ Μέγας Ἱεροεξεταστής». Ὁ Ντοστογέφσκης, μ᾿ ὅλο ποὺ εἶναι ἕνα φιλοσοφικὸ πνεῦμα, ὡστόσο στὸν «Μέγαν Ἱεροεξεταστή» αἰσθάνεται καὶ γράφει σὰν Ὀρθόδοξος, ποὺ ξέρει καλὰ ποιὸς εἶναι ὁ ἀληθινὸς Χριστὸς κι᾿ ἡ διδασκαλία του.

Στὸν «Μέγαν Ἱεροεξεταστή» βάζει τὸν Χριστὸ ἀντιμέτωπο μὲ τὸν ψεύτικο ἀντιπρόσωπό του στὴ γῆ, μὲ τὸν Ἰησουίτη Ἱεροεξεταστή, τὸ φοβερὸ τέρας ποὺ ἔκαιγε τοὺς «αἱρετικούς» στ᾿ ὄνομα τοῦ Χριστοῦ, ἕνα πρᾶγμα ἀπίστευτο κι᾿ ἀκατανόητο. Εἶναι τρομερὸ νὰ σκεφθῇ κανένας τί μπορεῖ νὰ κάνῃ ὁ διάβολος γιὰ νὰ δυσφημήσῃ τὸν Χριστό, ἀφοῦ φτάνει στὸ σημεῖο νὰ φαίνεται ὁ σατανᾶς πὼς εἶναι ὁ ἴδιος ὁ Χριστός!

Σ᾿ αὐτὸ τὸ παράδοξο κείμενο τοῦ Ντοστογέφσκη, ὁ Ἱεροεξεταστὴς κάνει μία μακρυὰ ἐξομολόγηση στὸν Χριστό, ποὺ δὲν βγάζει μήτε μία λέξη ἀπὸ τὸ στόμα του γιὰ νὰ δώσῃ ἀπάντηση στὰ ἐρωτήματα τοῦ ἱεροδικαστῆ, καὶ γιὰ τοῦτο ἀποκρίνεται ὁ ἴδιος σὲ ὅσα ἐρωτᾷ. Μὲ ἄλλα λόγια, ὅσα λέγει εἶναι ἕνας καταθλιπτικὸς μονόλογος ποὺ βγαίνει ἀπὸ τὸ στόμα κάποιου πλάσματος ποὺ θαρρεῖς πὼς ἀνέβηκε ἀπὸ τὴν κόλαση.

Ὁ Ἱεροεξεταστὴς καταδίκασε κάποιους «αἱρετικούς» σε θάνατο μὲ τὴ φωτιά, κι᾿ ἀφοῦ ἔγινε θανάτωση στὴ μεγάλη πλατεῖα μιᾶς σπανιόλικης πολιτείας, γύρισε πίσω στὸ κελλί του, ποὺ βρισκότανε στὸ κτίριο τοῦ «Ἱεροῦ Δικαστηρίου», ἱκανοποιημένος πῶς ἔκανε τὸ χρέος του, κατὰ τὸ σύστημα ποὺ ὑπηρετοῦσε μ᾿ ἕναν φρικτὸν φανατισμό. Τὸ σύστημά του ἤτανε ἕνας Χριστιανισμὸς ὄχι ὅπως τὸν δίδαξε ὁ Χριστός, ἀλλὰ παραμορφωμένος κι᾿ ἀγνώριστος ὁλότελα, μέχρι ποὺ νὰ μοιάζῃ μὲ θρησκεία τοῦ ἀντιχρίστου, κι᾿ αὐτὸ ἔγινε γιὰ νὰ μποροῦνε οἱ ἄνθρωποι νὰ τὸν δεχτοῦνε, ἐπειδὴ ἐκεῖνα ποὺ παραγγέλνει καὶ ποὺ ζητᾷ ὁ Χριστὸς ἀπὸ τοὺς πιστούς του εἶναι, κατὰ τὴ γνώμη τοῦ Ἱεροξεταστῆ καὶ τῶν ὁμοίων του, ἀπόλυτα κι᾿ ἀνεφάρμοστα, ὑπεράνθρωπα κι᾿ ἀπάνθρωπα. Δηλαδὴ ὁ Χριστιανισμὸς ἔγινε ἕνα σύστημα σὰν τὰ ἄλλα ἀνθρώπινα συστήματα, μιὰ κοσμικὴ ἐξουσία ποὺ ἔχει στὴν ἐξουσία της τοὺς πιστούς της, καὶ ποὺ τοὺς διοικεῖ, τοὺς κρίνει καὶ τοὺς καταδικάζει ὅπως ἡ πολιτικὴ ἐξουσία. Ἀπὸ τὸν Χριστὸ κράτησε μοναχὰ τὸ προσωπεῖο, κι᾿ ὅ,τι κάνει, λέγει πὼς τὸ κάνει στ᾿ ὄνομα τοῦ Χριστοῦ, ἐνῷ τὸ κάνει στ᾿ ὄνομα τοῦ σατανᾶ. Γιὰ τοῦτο ὁ Ἱεροεξεταστὴς ὁλοένα ἀναφέρει τὸν διάβολο μὲ σεβασμό, καὶ τὸν ὀνομάζει «Αὐτός», «τὸ Μέγα καὶ Σοφὸ Πνεῦμα», «τὸ Σοφὸ καὶ ἰσχυρὸ Πνεῦμα».

Ἀλλὰ ἀναπάντεχα, ἐνῷ ὁ Ἱεροεξεταστὴς ἤτανε ἱκανοποιημένος ποὺ ἔκαψε τοὺς αἱρετικούς, ὑπηρετώντας τὸ σύστημα τῆς Παπικῆς Ἐκκλησίας, ἀναπάντεχα φανερώνεται ὁ Χριστὸς μέσα στὸν δρόμο, κι᾿ ὁ κόσμος τρέχει ἀπὸ πίσω του, κλαίγοντας ἀπὸ συγκίνηση. Μὲ ὅλο ποὺ δὲν λέγει ποιὸς εἶναι, κι᾿ οὔτε βγάζει μιλιὰ ἀπὸ τὸ στόμα του, ὡστόσο ὅλοι καταλάβανε πὼς ἤτανε ὁ Χριστός. Τρέξανε λοιπὸν καὶ τοῦ πήγανε τοὺς ἀρρώστους τους, κι᾿ Ἐκεῖνος τοὺς θεράπευε, ἀνάστησε μάλιστα κι᾿ ἕνα πεθαμένο παιδάκι, μπροστὰ στὴν καθεδρικὴ ἐκκλησιὰ τῆς Σεβίλλιας, ἐκεῖ ποὺ καίγανε τοὺς «αἱρετικούς» στ᾿ ὄνομά του.

Ἐκείνη τὴ στιγμὴ πέρασε ἀπὸ κεῖ ὁ Ἱεροεξεταστής, ψηλός, κοκκαλιάρης, καραμουντζωμένος καὶ κατσουφιασμένος, ἴδιος σκιάχτρο, μὲ βαθουλωμένα μάτια ποὺ βγάζανε σπίθες, γέρος ἐνενήντα χρονῶν.

Μόλις εἶδε τὸν Χριστὸ καὶ τὸ θαῦμα ποὺ ἔκανε, ἔδωσε διαταγὴ στὴν «ἁγία φρουρά», ποὺ τὸν φύλαγε, νὰ τὸν πιάσουνε. Πιάσανε λοιπὸν τὸν Χριστό, κι᾿ ὁ λαός, ποὺ λίγο πρὶν ἔκανε σὰν τρελλὸς ἀπὸ τὴ χαρά του γιὰ τὸν Χριστό, ἄνοιξε δρόμο, ταπεινὰ κι᾿ ὑπάκουα, γιὰ νὰ περάσουνε οἱ στρατιῶτες μὲ τὸν κατάδικο τὸν Χριστό, κι᾿ ὅλοι σκύψανε ὡς τὴ γῆ μπροστὰ στὸν Ἱεροεξεταστή. Καὶ κεῖνος βλόγησε σιωπηλὰ τὸν λαό, καὶ γύρισε στὸ διαμέρισμά του, ὅπως εἴπαμε στὴν ἀρχή.

Αὐτὴ τὴ διήγηση τὴν παρουσιάζει ὁ Ντοστογέφσκης σὰν λογοτεχνικὸ ἔργο τοῦ Ἰβὰν Καραμάζωφ, ποὺ ἤτανε ἕνας ἀπὸ τοὺς γυιοὺς τοῦ γέρου Καραμάζωφ, σπουδασμένος στὴν εὐρωπαϊκὴ φιλοσοφία. Καὶ τὸ διαβάζει στὸν μικρότερο ἀδελφό του, τὸν Ἀλιόσα, ποὺ εἶχε γίνει καλόγερος, ὑποτακτικὸς σ᾿ ἕναν ἅγιο γέροντα ξομολόγο, ἕναν «στάρετς», ὅπως τοὺς λέγουνε στὰ ρωσικά.

Ὁ Ἀλιόσας, κάθε τόσο διακόπτει τὸν Ἰβὰν ποὺ διαβάζει, καὶ κάνει κάποιες παρατηρήσεις. Αὐτὲς δὲ τὶς βάζω στὸ κείμενο τοῦ Ντοστογέφσκη ποὺ δίνω παρακάτω, γιὰ νὰ μὴν κόβεται ὁ μονόλογος τοῦ Ἱεροεξεταστῆ.

Πρέπει νὰ σημειώσω πὼς αὐτὸ τὸ κείμενο δὲν τὸ ἀφήνω ὅπως εἶναι γραμμένο ἀπὸ τὸν συγγραφέα, ἀλλὰ τὸ ἄλλαξα κάμποσο, σὲ πολλὰ τὸ ἄλλαξα πολύ, σὲ ἄλλα μέρη τὸ συντόμεψα καὶ σὲ ἄλλα μέρη προσπάθησα νὰ τὸ κάνω πιὸ ἁπλοποιημένο, ὥστε νὰ τὸ καταλάβη ὁ ἀναγνώστης καλύτερα. Τὸ ὕφος του Ντοστογέφσκη, ἐπειδὴ εἶναι νευρικό, ἀκατάστατο, καὶ συχνὰ ἔχει κάποια βορεινὴ ἀοριστία, τὸ ἄλλαξα, κάνοντάς το πιὸ ἥσυχο, πιὸ καθαρὸ καὶ πιὸ ἁπλό, γιὰ νὰ νοιώση ὁ ἀναγνώστης τὰ δύσκολα καὶ βαθειὰ νοήματα πιὸ εὔκολα. Κάπου-κάπου ἔβαλα καὶ κάποια λόγια τοῦ Χριστοῦ ἀπὸ τὸ Εὐαγγέλιο, ποὺ δὲν τὰ ἔχει ὁ Ῥῶσος συγγραφέας, γιὰ νὰ γίνουν οἱ ἰδέες του πιὸ χειροπιαστές, καθὼς καὶ μερικὰ ἐξηγητικὰ λόγια καὶ ὑποσημειώσεις.

Ἡ βάση, ποὺ ἀπάνω της εἶναι γραμμένος «ὁ Μέγας Ἱεροεξεταστής», εἶναι, μὲ ἁπλὰ λόγια, τούτη: Πὼς ὁ Παπισμὸς εἶναι ἕνα σύστημα φοβερό, βγαλμένο ἀπὸ τὴν ἁμαρτωλὴ καὶ πονηρὴ διάνοια τοῦ ἀνθρώπου, ποὺ θέλει νὰ ἐξουσιάζῃ ἀπάνω στοὺς ἀνθρώπους καὶ νὰ τοὺς κάνῃ ὑποτακτικούς του, χωρὶς ἀγάπη, χωρὶς πίστη, χωρὶς τίποτα χριστιανικό, ἀλλὰ γεμάτο ἀπὸ τὸ πνεῦμα τοῦ διαβόλου, ποὺ λέγει ὅμως πονηρὰ πὼς ἡ ἐξουσία του προέρχεται ἀπὸ τὸν Χριστό, καὶ πὼς ὅ,τι κάνει τὸ κάνει ἐν ὀνόματί Του. Αὐτὴ ἡ σατανικὴ ὑποκρισία εἶναι τὸ μυστικὸ αὐτοῦ τοῦ συστήματος, ποὺ τὸ κρύβουνε καλὰ οἱ ἱερωμένοι του. Ἀλλὰ ἕνας ἀπὸ αὐτούς, ὁ Μέγας Ἱεροεξεταστής, ἀπὸ τὴν ὀργὴ ποὺ ἔνοιωσε σὰν εἶδε τὸν Χριστὸ νὰ ἔρχεται πάλι σὲ τοῦτο τὸν κόσμο γιὰ νὰ χαλάσῃ τὸ «μεγάλο» ἔργο ποὺ ἔγινε μὲν στ᾿ ὄνομά του, χωρὶς ὅμως νὰ ἔχῃ σχέση μ᾿ αὐτὸ τὸ ἔργο ὁ ἴδιος ὁ Χριστός, ἀπὸ τὴν παραφορά του λοιπὸν τὸ φανερώνει, φωνάζοντας στὸν Χριστό: «Ἐμεῖς δεχθήκαμε τὸ ξίφος τοῦ Καίσαρα, ποὺ δὲν θέλησες νὰ τὸ πάρης Ἐσύ, κι᾿ ἔτσι σὲ πετάξαμε Ἐσένα κι᾿ ἀκολουθήσαμε Αὐτόν», δηλαδὴ τὸν διάβολο. Σήμερα ποὺ γίνονται τόσες συζητήσεις ἀπ᾿ ἀφορμὴ τῆς κίνησης ποὺ σηκώθηκε ἄξαφνα γιὰ τὸ σμίξιμο τοῦ Βατικανοῦ μὲ τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο, κίνηση ποὺ προέρχεται ἀπὸ τὸ πνεῦμα τοῦ κόσμου τούτου, ποὺ ἐνσαρκώνει ὁ Παπισμός, κι᾿ ἐπειδὴ οἱ πολλοί, σχεδὸν ὅλοι, εἶναι ἀκατατόπιστοι στὰ ζητήματα τῆς θρησκείας, καὶ δὲν γνωρίζουν τί ἀντιπροσωπεύει ὁ Παπισμὸς καὶ τί ἀντιπροσωπεύει ἡ Ὀρθοδοξία, θεώρησα καλὸ νὰ γράψω μερικὰ ἄρθρα σχετικὰ μ᾿ αὐτὰ τὰ θέματα, κι᾿ ἀνάμεσα σ᾿ αὐτὰ εἶναι καὶ τοῦτο ποὺ γράφω ἀπ᾿ ἀφορμὴ τοῦ «Μεγάλου Ἱεροεξεταστῆ» τοῦ Ντοστογέφσκη.

Φώτης Κόντογλου

Σεβαστέ μοι πάτερ

Ἐν Ἀθήναις, τῇ 19 Σεπτεμβρίου 1874.

Σεβαστέ μοι πάτερ,

Ἔλαβα τὴν ἐπιστολήν σας καὶ ἓν ὑποκάμισον ἀπὸ τὴν ἐξαδέλφην μου Χαρίκλειαν.

Αἱ ἐξετάσεις μου ἐτελείωσαν τὴν Δευτέραν τῆς παρελθούσης ἑβδομάδος, 7βρίου 9. Προχθὲς τὴν Τρίτην ἐπῆρα τὸ ἀπολυτήριόν μου, μὲ βαθμὸν καλῶς. Ἀκόμη δὲν ἐπῆγα νὰ ἐγγραφῶ εἰς τὸ Πανεπιστήμιον. Σαλεύω δὲ μεταξὺ θεολογίας καὶ φιλοσοφίας, καὶ καλὸν ἦτο νὰ ἔχω τὴν γνώμην σας· ἀλλὰ δυστυχῶς ἡ προθεσμία τῶν ἐγγραφῶν τελειώνει τὴν προσεχῆ Τετάρτην καὶ δὲν θὰ προλάβω ἕως τότε νὰ λάβω γράμμα σας. Θὰ ὑπάγω λοιπὸν τὴν Δευτέραν νὰ ἐγγραφῶ εἰς ὅποιαν τῶν δύω σχολῶν μὲ φωτίσῃ ὁ Θεός.

Ἐκείνην τὴν ἐπιστολήν, τὴν ὁποίαν ἐστείλατε περὶ τὰ τέλη Ἀπριλίου μὲ τὸ ἐν αὐτῇ 10δραχμον κλπ. τὴν ἔλαβε ὁ Σωτήρης. Ἀλλὰ δὲν μᾶς εἰδοποίησεν ἐγγράφως ὁ κύριος Σωτήρης νὰ τὸ ἠξεύρωμεν.

Ὁ Δ. Παπαϊωάννου εἶναι Ἑλληνοδιδάσκαλος εἰς ἓν τῶν ἐνταῦθα σχολαρχείων καὶ σᾶς ἀσπάζεται μεθ᾿ ὅλης τῆς οἰκογενείας του.

Δότε τὸ ἐσώκλειστον ἐπιδοτήριον εἰς τὸν Ἀντώνιον Δεληγεώργην.

Κατασπάζομαι τὴν δεξιάν σας· ὁμοίως καὶ τὴν τῆς μητρός.

Σᾶς ἀσπάζεται καὶ ὁ Σωτήριος.

Ὁ υἱός σας

Ἀλέξανδρος

Ἀπὸ χθὲς ἤρχισα νὰ παραδίδω μάθημα εἰς τὸν Δημητράκην, υἱὸν τοῦ ἐκ Γλώσσης Βουλευτοῦ Γεωργιάδου, ἀντὶ δραχμῶν 25 κατὰ μῆνα. Ὥστε περὶ τὰ μέσα Ὀκτωβρίου θὰ λάβω χρήματα... ἀλλὰ τώρα τὸ χαρτσιλῆκί μου ἐσώθη...

Ἀλέξανδρος Παπαδιαμάντης

Ἀλαλάξατε τῷ Κυρίῳ πᾶσα ἡ γῆ...

Ἡ νεανικὴ συντροφιὰ ἀποφάσισε νὰ κάνει Πάσχα σὲ κανένα ἀπόμακρο χωριό. Ἡ νύχτα τοῦ Μεγάλου Σαββάτου τοὺς βρῆκε νὰ περιπλανῶνται σὲ κορφοβούνια ἄγνωστα. Εἶχαν χάσει ὁριστικὰ τὸ δρόμο.

Ξαφνικὰ ἀκούστηκε ἀπὸ πέρα τὸ χτύπημα καμπάνας τῆς ἀναστάσιμης λειτουργίας καὶ τότε κατάλαβαν πὼς κινδύνευαν νὰ μὴ κάνουν Ἀνάσταση τὴ χρονιὰ αὐτή.

- Βρὲ παιδιά, βλέπω φῶς ἐκεῖ στὴ διπλανὴ κορφή, φώναξε κάποιος.

Ξεκίνησαν ὅλοι μαζὶ κατὰ ῾κεῖ, πλησίασαν, μὰ σταμάτησαν ἀπότομα ὅταν ἕνας μαντρόσκυλος οὔρλιαξε ἄγρια. Ἔτσι σκαρφαλωμένοι σ᾿ ἐκείνη τὴν κορφή, εἶδαν ἀπὸ μικρὴ ἀπόσταση τὴ σκηνὴ τὴν ἀλησμόνητη: Ὁ βοσκὸς ἀνάμεσα στὰ πρόβατα, μ᾿ ἕνα κερὶ στὸ χέρι, ἔκανε μονάχος του τὴν Ἀνάσταση. Ἀκουγότανε καθαρὰ κομμάτια ἀπὸ τροπάρια ποὺ ἔψαλλε μὲ τὴν χοντρὴ φωνή του καὶ ἄλλοτε ἀπάγγελλε σὲ ἐκκλησιαστικὸ τόνο. Κάπου - κάπου διέκοπτε τὸ ψαλτικό του γιὰ νὰ ἐπιβάλει σιωπὴ στὰ γρυλίσματα τοῦ μαντρόσκυλου, ποὺ καθὼς μᾶς ἔνοιωθε κοντὰ οὔρλιαζε καὶ στὸ τέλος γιὰ νὰ μείνει ἥσυχος τὸν ἔδεσε σὲ κάποιο δεντράκι ἐκεῖ κοντά.

«Τὴν Ἀνάστασή σου Χριστὲ Σωτήρ, ...ἀγγέλοι κουνοῦσιν ἐν οὐρανοί..., Ἀναστάσης ὁ Χριστὸς ἀπὸ τοῦ τάφου...», (καὶ διέκοπτε γιὰ νὰ ἐπιβάλει σιωπὴ στοὺς γρυλλισμοὺς τοῦ σκυλιοῦ): Σώπα, μωρέ, ἄδικο νὰ σοῦ δώσει, καταραμένε καὶ λειτουργιὰ γίνεται! (καὶ συνέχιζε): «Ἀνάσταση Χριστοῦ περασάμενος... Ἰησοῦς ὁ μόνος ἀναμάρτητος.», «Τὸν Σταυρόν του προσκουνοῦμεν Δέσποτα...» (μπέε, ἔκαμε ἄξαφνα ὁ διπλανός του τράγος). «Εἴντα ῾χεις ἐδὰ κι ἡ ἀφεδιά σου τέθοια ὥρα; Κεδιὰ (σιωπὴ) νὰ σὲ κόψει, δὲ θωρεῖς πὼς λειτουργῶ;»

Καθὼς εἴχαμε πλησιάσει τὰ μάτια μας εἴχανε συνηθίσει στὸ λίγο φῶς τῆς ἀστροφεγγιᾶς κι βλέπαμε πιὰ καθαρὰ ὅλες τὶς λεπτομέρειες τοῦ προσευχόμενου.

Μὲ τὸ ἕνα χέρι κρατοῦσε μία μεγάλη λαμπάδα ἀναμμένη, ποὺ τὴν εἶχε βέβαια φέρει ἀπὸ τὸ χωριό, καὶ μὲ τὸ δεξὶ κουνοῦσε ἕνα θυμιατήρι δικῆς του κατασκευῆς: εἶχε δέσει μὲ σπάγκο τὸν πάτο μίας σπασμένης στάμνας καὶ μέσα εἶχε τὰ κάρβουνα καὶ τὸ λιβάνι.

Καθὼς λοιπὸν ἀπάγγελνε ἢ ἔψαλλε τὶς προσευχές του, θυμιάτιζε συγχρόνως συνεχῶς, καθὼς κάνει ὁ διάκος στὴν ἐκκλησία. Καὶ ἡ ἀκολουθία συνεχιζόταν:

«Κύματι θαλάσσης τὸν πρήξαντα πάλι διώχτη τύραννε...», σφεντονίζοντας τὴν τελευταία λέξη μὲ μίσος καὶ ἀγανάκτηση.

Σὲ λίγο οἱ καμπάνες τῶν γύρω χωριῶν χτυποῦσαν χαρμόσυνα καὶ ἀπόμακροι κρότοι τουφεκοβολισμῶν ἔφτασαν καὶ ἐκεῖ πάνω. «Ὁ Χριστὸς εἶχε ἀναστηθεῖ». Στὸ ἄκουσμα αὐτὸ ὁ βοσκὸς ἄφησε τὸ θυμιατήρι καὶ παίζοντας ἕνα πήδημα, ὅπως θὰ ἔκανε καὶ στὸ χορό, ἄρχισε μὲ ὅλη τὴ δύναμη τοῦ στήθους του νὰ ψέλνει τὸ «Χριστὸς ἀνέστη», κουνώντας τὸ κερί του, καὶ πετώντας διάφορα σπασμένα πήλινα ἀγγεῖα ποὺ εἶχε συσσωρεύσει γύρω του ἐδῶ κι ἐκεῖ, ποὺ καθὼς σποῦσαν ἔκαναν ἕνα τρομερὸ κρότο ποὺ ἀντιλαλιόταν στὴν ἡσυχία τῆς ἐρημιᾶς. Μ᾿ αὐτὸ τὸν τρόπο ἀντικαθιστοῦσε τὰ βαρελότα καὶ τὶς γιορταστικὲς τουφεκιές. Τὰ πρόβατα μὲ τοὺς ἀπροσδόκητους αὐτοὺς θορύβους σκόρπισαν καὶ τὸ μαντρόσκυλο οὔρλιαξε ἀγριεμένο, κοιτάζοντας κατὰ τὸ μέρος ποὺ εἴμαστε...

«Ἀναστήτω ὁ Θεὸς καὶ σκορπιστεῖτε καὶ σεῖς μωρέ, καὶ τοῦ Θεοῦ πλάσματα εἴσαστε...». Καὶ δῶσ᾿ του καὶ πετοῦσε τὶς σπασμένες γλάστρες σὲ ὅλα τὰ σημεῖα... Ἤτανε τόση ἡ χαρά του, τόσος ὁ ἐνθουσιασμός του γιὰ τὴν Ἀνάσταση τοῦ Κυρίου, ποὺ δὲ θυμούμαστε νὰ εἴχαμε ἰδεῖ ποτὲ μεγαλύτερη θρησκευτικὴ χαρά...

Ἀποφασίσαμε τώρα νὰ παρουσιαστοῦμε καὶ ὅλοι μαζί του φωνάξαμε:

- Χριστὸς Ἀνέστη, κουμπάρε.

- Ἀληθῶς ἀνέστη ὁ Κύριος, εἶπε κι ἔτρεξε κοντά μας.

Ἤτανε ἕνας θεόψηλος ἄντρας, ὡς 25 χρονῶ, πλατύστερνος, μὲ τεράστιες πλάτες, ποὺ ἡ φωνή του καθὼς μᾶς μιλοῦσε ἀντιβοοῦσε στὶς γύρω λαγκαδιές.

- Ἐχάσαμε τὴ στράτα, καὶ δὲν προφτάξαμε νὰ πᾶμε στὸ χωριὸ νὰ κάμουμε ἐκειὰ Ἀνάσταση.

- Ὁ Θεὸς τά ῾φερε «δεξά», εἶπε ὁ βοσκὸς γελώντας, νά ῾ρθετε κατὰ τὸ κονάκι μου ἀπόψε νὰ κάμω κι ἐγὼ Λαμπρὴ μαζί σας, ἀλλιῶς ἤθελε νά ῾μαι μονάχος.

- Καλῶς ἤρθετε, καλῶς ἐκοπιάζετε. Πᾶμε στὸ μητᾶτο παρακάτω καὶ πρᾶμα δὲ θὰ μᾶς-ε λείψει.

Καὶ ἀληθινὰ τίποτε δὲν ἔλειψε ἀπὸ τὸ πλούσιο τραπέζι ποὺ μᾶς ἔστρωσε, ἀπὸ τὰ κόκκινα αὐγὰ καὶ τὸν ὀβελία ποὺ ψήσαμε ὅλοι μαζί, ὡς τὰ παχύτατα γαλακτερά, ποὺ ἄφθονα, ἀκατάπαυστα, μᾶς κουβανοῦσε.

Γ. Καφφετζάκης – Μαράντης

(Κρητικὴ Πρωτοχρονιὰ 1961)

Ἤθελα νἄμουν τσέλιγκας

Ἤθελα νἄμουν τσέλιγκας, νἄμουν κ᾿ ἕνας σκουτέρης,
νὰ πάω νὰ ζήσω στὸ μαντρί, στὴν ἐρημιά, στὰ δάσα,
νἄχω κοπάδι πρόβατα, νἄχω κοπάδι γίδια,
κ᾿ ἕνα σωρὸ μαντρόσκυλα, νἄχω καὶ βοσκοτόπια,
τὸ καλοκαίρι στὰ βουνά, καὶ τὸν χειμῶ στοὺς κάμπους.
Νἄχω ἀπὸ πάλιουραν βορὸ καὶ στρούγγα ἀπὸ ροδάμι,
νἄχω καὶ σὲ ψηλὴν κορφὴ καλύβα ἀπὸ ρουπάκια,
νἄχω μὲ τὰ βοσκόπουλα σὲ κάθε σκάρον γλέντι,
νἄχω φλογέρα νὰ λαλῶ, ν᾿ ἀντιλαλοῦν οἱ κάμποι,
νἄχω καὶ κόρη ὄμορφη, στεφανωτήν μου νἄχω,
νὰ μοῦ βοηθάει στὸ σάλαγο, νὰ μοῦ βοηθάει στὰ γρέκια,
κι ὄντας θὰ τὰ σταλίζουμε τὰ δειλινὰ στοὺς ἴσκιους,
στῆς ρεματιᾶς τὴ χλωρασιὰ μαζί της νὰ πλαγιάζω,
νὰ μὲ κοιμίζει μὲ φιλιὰ στοὺς δροσερούς της κόρφους.

Κώστας Κρυστάλλης

Μὲ τὸ καλὸ καὶ μὲ ὑπομονὴ

Οἱ γονεῖς πρέπει νὰ προσέχουν πολὺ νὰ μὴ μαλώνουν τὰ παιδιά τους τὸ βράδυ, γιατὶ τὸ βράδυ τὰ παιδιὰ δὲν ἔχουν μὲ τί νὰ διασκεδάσουν τὴν στενοχώρια τους καὶ ἡ μαυρίλα τῆς νύχτας τὴν μαυρίζει πιὸ πολύ. Ἀρχίζουν νὰ σκέφτονται πῶς νὰ ἀντιδράσουν, ψάχνουν διάφορες λύσεις, μπαίνει στὴν μέση καὶ ὁ διάβολος, καὶ μπορεῖ νὰ φθάσουν στὴν ἀπελπισία… Τὴν ἡμέρα, καὶ νὰ ποῦν τὰ παιδιά: «θὰ κάνω αὐτὸ ἢ ἐκεῖνο», θὰ βγοῦν ἔξω, θὰ ξεχαστοῦν, ὁπότε διασκεδάζεται ἡ στενοχώρια.

– Γέροντα, τὸ ξύλο βοηθάει τὰ παιδιὰ νὰ διορθωθοῦν;

– Ὅσο γίνεται, οἱ γονεῖς νὰ τὸ ἀποφεύγουν. Νὰ προσπαθοῦν μὲ τὸ καλὸ καὶ μὲ ὑπομονή, νὰ δώσουν στὸ παιδὶ νὰ καταλάβει ὅτι αὐτὸ ποὺ κάνει δὲν εἶναι σωστό. Μόνον ὅταν εἶναι μικρὸ τὸ παιδὶ καὶ δὲν καταλαβαίνει ὅτι αὐτὸ ποὺ κάνει εἶναι ἐπικίνδυνο, βοηθιέται, ἂν φάη κανένα σκαμπίλι, γιὰ νὰ προσέχει ἄλλη φορά. Ὁ φόβος, μήπως φάη πάλι σκαμπίλι, γίνεται φρένο καὶ τὸ προστατεύει.

Ἐγώ, ὅταν ἤμουν μικρός, περισσότερο βοηθιόμουν ἀπὸ τὴν μητέρα μου παρὰ ἀπὸ τὸν πατέρα μου. Καὶ οἱ δύο μὲ ἀγαποῦσαν καὶ ἤθελαν τὸ καλό μου. Καθένας ὅμως μὲ βοηθοῦσε μὲ τὸ δικό του τρόπο. Ὁ πατέρας μου ἦταν αὐστηρός. Ὅταν κάναμε καμιὰ ἀταξία, μᾶς ἔδινε σκαμπίλια. Ἐγὼ πονοῦσα λίγο ἀπὸ τὸ ξύλο, μαζευόμουν, ὅταν ὅμως περνοῦσε ὁ πόνος, ξεχνοῦσα καὶ τὸν πόνο καὶ τὶς συμβουλές του. Ὄχι ὅτι δὲν μὲ ἀγαποῦσε ὁ πατέρας μου. Ἀπὸ ἀγάπη μὲ ἔδερνε. Μία φορά, θυμᾶμαι – τριῶν ἐτῶν ἤμουν – , ποὺ μου ἔδωσε ὁ πατέρας μου ἕνα σκαμπίλι, μὲ τίναξε πέρα!

Τί εἶχε γίνει; Δίπλα ἀπὸ τὸ σπίτι μας ἦταν ἕνα σπίτι ἐγκαταλελειμμένο. Οἱ ἰδιοκτῆτες εἶχαν φύγει στὴν Ἀμερικὴ καὶ εἶχε ρημάξει. Στὴν αὐλὴ εἶχε μία συκιὰ ποὺ τὰ κλαδιά της ἔβγαιναν στὸν δρόμο. Ἦταν καλοκαίρι καὶ ἦταν γεμάτη σύκα. Ἐκεῖ ποὺ ἔπαιζα μὲ τὰ ἄλλα παιδιά, ἦρθε ἕνας γείτονας καὶ μὲ σήκωσε, γιὰ νὰ τοῦ κόψω μερικὰ σύκα, γιατί δὲν ἔφθανε μόνος του νὰ τὰ κόψη. Τοῦ ἔκοψα πέντε ἕξι καὶ μοῦ ἔδωσε κι ἐμένα δύο. Ὅταν τὸ ἔμαθε ὁ πατέρας μου, θύμωσε πάρα πολύ. Μοῦ ἔδωσε ἕνα σκαμπίλι!… Ἐγὼ ἔβαλα τὰ κλάματα. Ἡ μάνα μου ποὺ ἦταν μπροστά, γύρισε καὶ τοῦ εἶπε: «Τί τὸ χτυπᾶς τὸ παιδί; Τί ἤξερε αὐτό; μικρὸ παιδὶ εἶναι. Πῶς μπορεῖς νὰ τὸ ἀκοῦς νὰ κλαίη;». «Ἅμα ἔκλαιγε τότε ποὺ τὸ σήκωσε ὁ ἄλλος, γιὰ νὰ κόψη τὰ σύκα, δὲν θὰ ἔκλαιγε τώρα, εἶπε ὁ πατέρας μου. Ἀλλά, φαίνεται, ἤθελε νὰ φάη καὶ αὐτὸ σύκα. Ἂς κλαίη λοιπὸν τώρα». Ποῦ νὰ τολμήσω νὰ τὸ ξανακάνω!

Καὶ ἡ μητέρα μου ἔβλεπε τὶς ἀταξίες μου καὶ στενοχωριόταν, ἀλλὰ εἶχε μία ἀρχοντιά. Ὅταν ἔκανα καμμιὰ ἀταξία, γύριζε τὸ κεφάλι ἀπὸ τὴν ἄλλη μεριὰ καὶ ἔκανε πὼς δὲν μὲ βλέπει, γιὰ νὰ μὴ μὲ στενοχωρήση. Ἐμένα ὅμως αὐτὴ ἡ συμπεριφορὰ μοῦ ράγιζε τὴν καρδιά. «Κοίταξε, ἔλεγα μέσα μου, ἐγὼ ἔκανα τέτοια ἀταξία καὶ ἡ μητέρα ὄχι μονάχα δὲν μὲ δέρνει, ἀλλὰ κάνει καὶ πὼς δὲν μὲ βλέπει! Ἄλλη φορὰ δὲν θὰ τὸ ξανακάνω! Πῶς νὰ τὴν ξαναστενοχωρήσω;». Μὲ αὐτὴν τὴν συμπεριφορά της ἡ μητέρα μου μὲ βοηθοῦσε περισσότερο, παρὰ ἄν μοῦ ἔδινε ἕνα σκαμπίλι. Κι ἐγὼ ὅμως δὲν τὸ ἐκμεταλλευόμουν, νὰ πῶ: «Ἔ, τώρα δὲν μὲ βλέπει, ἂς κάνω μεγαλύτερη ἀταξία».

Ἐνῶ ὁ πατέρας μου, μόλις ἔκανα κάτι, τάκ, σκαμπίλι. Βλέπεις, καὶ οἱ δύο μὲ ἀγαποῦσαν, ἐκεῖνο ὅμως ποὺ μὲ διόρθωνε περισσότερο ἦταν ἡ ἀρχοντικὴ συμπεριφορὰ τῆς μάνας μου.

– Γέροντα, μερικὰ παιδιὰ ὅμως εἶναι πολὺ ἄτακτα. Φωνάζουν, τρέχουν, κάνουν ζημιές. Πῶς νὰ ἀποφύγουν οἱ γονεῖς τὸ ξύλο;

– Κοίταξε, δὲν φταῖνε τὰ παιδιά. Τὰ παιδιά, γιὰ νὰ μεγαλώσουν φυσιολογικά, θέλουν αὐλή, γιὰ νὰ μποροῦν νὰ παίξουν. Τώρα τὰ κακόμοιρα εἶναι κλεισμένα μέσα στὶς πολυκατοικίες καὶ ζορίζονται. Δὲν μποροῦν νὰ τρέξουν ἐλεύθερα, νὰ παίξουν, νὰ χαροῦν. Δὲν πρέπει νὰ στενοχωριοῦνται οἱ γονεῖς, ὅταν τὸ παιδάκι εἶναι ζωηρό. Ἕνα ζωηρὸ παιδὶ ἔχει δυνάμεις μέσα του καὶ μπορεῖ νὰ προκόψη πολὺ στὴν ζωή του, ἂν τὶς ἀξιοποιήση.

Ἅγιος Παΐσιος Ἁγιορείτης

Ἡ παιδική ἀταξία τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου Νύσσης

Τήν ἀταξία αὐτή τοῦ ἁγ. Γρηγορίου μᾶς τή διηγεῖται ὁ ἴδιος. Καί τή διηγεῖται σέ ὁμιλία του μέ ἀφορμή τή μνήμη τῶν Τεσσαράκοντα Μαρτύρων, ὄχι μόνο ἐπειδή ἡ παιδική του ἀταξία συνδέεται μέ τήν ἐπέτειο αὐτή, ἀλλά καί μέ τόν σκοπό νά τιμήσει τούς Μάρτυρες καί νά οἰκοδομήσει τό πολυάριθμο ἀκροατήριό του.

Ἡ ἀταξία του συνδέεται ἄμεσα μέ τή μητέρα του Ἐμμέλια. Τό μικρό ἱστορικό ἔχει ὡς ἑξῆς: ἡ μητέρα τοῦ Γρηγορίου προερχόταν ἀπό οἰκογένεια πού συνδύαζε τήν εὐσέβεια, τήν κοινωνική προβολή καί τή μεγάλη κτηματική περιουσία, ἕνα μέρος τῆς ὁποίας βρισκόταν στήν Ἀρμενία. Ἡ ζωή της ἦταν ἀφιερωμένη στήν ἐπιτέλεση ἀγαθοεργῶν σκοπῶν, τούς ὁποίους πολλαπλασίασε μετά τόν θάνατο τοῦ συζύγου της.

Ἕνας ἀπό τούς ἀγαθοεργούς σκοπούς της ἦταν καί ἡ φροντίδα της γιά τήν τιμή τῆς μνήμης τῶν Τεσσαράκοντα Μαρτύρων, πού θανατώθηκαν τό 320 στή Σεβάστεια τῆς Ἀρμενίας. Συγκεκριμένα ἡ Ἐμμέλια φρόντισε νά συγκεντρώσει τά ὀστᾶ τῶν μαρτύρων σέ εἰδική θήκη (λάρνακα), νά τήν τοποθετήσει σέ ἕναν ναΐσκο (σηκό), καί νά ἐγκαινιάσει «τήν ἐπί τοῖς λειψάνοις πανήγυριν τήν πρώτην».

Ὁ χρόνος πού ἔγινε τό πανηγύρι πρέπει, σύμφωνα μέ τά λόγια τοῦ ἁγίου Γρηγορίου, νά τοποθετηθεῖ λίγα ἔτη μετά τό 345, δηλαδή 25-30 περίπου χρόνια μετά τήν ἐκδημία τῶν Τεσσαράκοντα Μαρτύρων. Τό συμπέρασμα αὐτό συνάγεται ἀπό δύο ἐνδεχομένης ἀξίας στοιχεῖα. Τό πρῶτο συνδέεται μέ τό γεγονός ὅτι δέν ἀναφέρεται σύμπραξη τοῦ συζύγου τῆς Ἐμμελίας στό ἱερό αὐτό ἔργο. Θυμίζουμε ὅτι ὁ σύζυγος πρέπει νά πέθανε λίγο μετά τό 345. Τό δεύτερο στοιχεῖο στηρίζεται στήν ὁμολογία τοῦ ἰδίου τοῦ ἁγ. Γρηγορίου ὅτι, τότε πού συνέβη ἡ πρώτη «πανήγυρης», ὅπου καί διέπραξε τή σχετική ἀταξία, ἦταν «ἔτι νέος». Ἐπειδή στόν θάνατο τοῦ πατέρα του ὁ ἅγ. Γρηγόριος ἦταν λίγο μεγαλύτερος ἀπό 10 ἐτῶν, μποροῦμε νά ὑποθέσουμε ὅτι ἡ ἡλικία τοῦ Γρηγορίου στά ἐγκαίνια τῆς τιμῆς τῶν λειψάνων τῶν Τεσσαράκοντα Μαρτύρων θά ἦταν γύρω στά 15 χρόνια.

Καιρός νά δοῦμε τώρα τό σχετικό περιστατικό, σύμφωνα μέ τή μαρτυρία τοῦ ἁγ. Γρηγορίου. Ἀπό τά λεγόμενά του συνάγεται ὅτι ἡ μητέρα του εἶχε τήν εὐθύνη γιά τή διοργάνωση τῆς γιορτῆς. Μέ τήν εὐκαιρία αὐτή συνέστησε στόν νεαρό Γρηγόριο νά ἔρθει μαζί της, γιά νά παρακολουθήσει ὅσα θά διαδραματιστοῦν. Φαίνεται ὅτι ὁ Γρηγόριος στεκόταν κάπως μακρυά ἀπό τέτοιες ἐκδηλώσεις, ἀκόμη κι ἄν ἐπρόκειτο νά μετάσχει ἀνεπίσημα, μαζί μέ τόν κοινό λαό. Ἄπειρος ἀπό τέτοια πράγματα, τοῦ κακοφάνηκε ἡ πρόταση τῆς μητέρας του, πολύ δέ περισσότερο ἐπειδή ἔπρεπε νά γίνουν ὅλα γρήγορα. Γκρίνιαξε μάλιστα στή μητέρα του, πού ὄχι μόνο δέν ἀνέβαλε τό πανηγύρι γι’ ἀργότερα ἀλλά, παρά τίς τόσες φροντίδες γιά τήν ὀργάνωση, τό μετέφερε πιό νωρίς.

Τελικά ὅμως, καί παρά τή γκρίνια του, πῆρε τόν δρόμο γιά τόν τόπο πού θά γινόταν ἡ τελετή. Ὅταν ἔφτασε στόν προορισμό του, εἶχε ἤδη ἀρχίσει ἡ ὁλονυκτία, πού γινόταν στόν κῆπο, δηλαδή ἐκεῖ πού βρίσκονταν τά λείψανα τῶν μαρτύρων. Ὁ νεαρός Γρηγόριος, ἀντί νά παρακολουθήσει τήν ἱερή ἀκολουθία, μπῆκε στό παρακείμενο σπίτι, διάλεξε ἕνα δωμάτιο καί ἔπεσε νά κοιμηθεῖ. Γρήγορα τόν πῆρε ὁ ὕπνος. Τότε εἶδε τό ἑξῆς ὄνειρο: Ἤθελε δῆθεν νά μπεῖ στόν κῆπο, ὅπου τελεῖτο ἡ ὁλονυκτία. Προχώρησε πρός τήν εἴσοδο τοῦ κήπου, ἀλλά ἡ εἴσοδος εἶχε καταλειφθεῖ ἀπό ἕνα πλῆθος στρατιωτῶν. Στήν προσπάθειά του νά περάσει μέσα οἱ στρατιῶτες σηκώθηκαν, πρόβαλαν ἀπειλητικά τά ραβδιά τους καί τοῦ ἐμπόδισαν τήν εἴσοδο. Κινδύνεψε μάλιστα νά χτυπηθεῖ, ἄν δέν μεσολαβοῦσε κάποιος ἀπό τούς στρατιῶτες, πού φαινόταν πιό φιλάνθρωπος.

Τή στιγμή ἐκείνη ξύπνησε. Ξαφνιασμένος ἀπό τό ὄνειρο ἀναλογίστηκε αὐθόρμητα τή συμπεριφορά πού ἔδειξε στή μητέρα του. Ταυτόχρονα πῆρε τό μήνυμα πού τοῦ ἔδωσαν οἱ στρατιῶτες, οἱ ὁποῖοι δέν ἦσαν ἄλλοι παρά οἱ Τεσσαράκοντα Μάρτυρες, καί φοβήθηκε. Τότε ξέσπασε σέ λυγμούς γιά τήν προηγούμενη συμπεριφορά του. Ἀμέσως κατέβηκε κάτω στόν κῆπο καί ἔχυσε πικρά δάκρυα πάνω στή θήκη τῶν λειψάνων, ἐνῶ συγχρόνως παρακαλοῦσε τόν Θεό νά τόν συγχωρήσει καί ζητοῦσε ἀπό τούς ἁγίους στρατιῶτες νά τοῦ δώσουν «ἀμνηστία».

Ἠλίας Βουλγαράκης

Τὰ λύνουν ὅλα μὲ τὴν λογικὴ

Πολλοὶ ἅγιοι Μάρτυρες, ὅταν δὲν ἤξεραν τὸ δόγμα, ἔλεγαν: «Πιστεύω ὅ,τι θέσπισαν οἱ Ἅγιοι Πατέρες». Ἂν κάποιος ἔλεγε αὐτό, μαρτυροῦσε. Δὲν ἤξερε δηλαδὴ νὰ φέρη ἀποδείξεις στοὺς διῶκτες γιὰ τὴν πίστη του καὶ νὰ τοὺς πείση, ἀλλὰ εἶχε ἐμπιστοσύνη στοὺς Ἁγίους Πατέρες. Σκεφτόταν: «Πῶς νὰ μὴν ἔχω ἐμπιστοσύνη στοὺς Ἁγίους Πατέρες; Αὐτοὶ ἦταν καὶ πιὸ ἔμπειροι καὶ ἐνάρετοι καὶ ἅγιοι. Πῶς ἐγὼ νὰ δεχθῶ μία ἀνοησία; Πῶς νὰ ἀνεχθῶ νὰ βρίζη ἕνας τούς Ἁγίους Πατέρες;» Νὰ ἔχουμε ἐμπιστοσύνη στὴν παράδοση. Σήμερα, δυστυχῶς, μπῆκε ἡ εὐρωπαϊκὴ εὐγένεια καὶ πᾶνε νὰ δείξουν τὸν καλό. Θέλουν νὰ δείξουν ἀνωτερότητα καὶ τελικὰ πᾶνε νὰ προσκυνήσουν τὸν διάβολο μὲ τὰ δύο κέρατα. «Μία θρησκεία, σοῦ λένε, νὰ ὑπάρχη» καὶ τὰ ἰσοπεδώνουν ὅλα.

Ἦρθαν καὶ σ΄ ἐμένα μερικοὶ καὶ μοῦ εἶπαν: «Ὅσοι πιστεύουμε στὸν Χριστό, νὰ κάνουμε μία θρησκεία». «Τώρα εἶναι σὰν νὰ μού λέτε, τοὺς εἶπα, χρυσὸ καὶ μπακίρι, χρυσὸ τόσα καράτια καὶ τόσα ποὺ τὰ ξεχώρισαν, νὰ τὰ μαζέψουμε πάλι καὶ νὰ τὰ κάνουμε ἕνα. Εἶναι σωστὸ νὰ τὰ ἀνακατέψουμε πάλι; Ρωτῆστε ἕναν χρυσοχόο: «Κάνει νὰ ἀνακατέψουμε τὴν σαβούρα μὲ τὸν χρυσό;» Ἔγινε τόσος ἀγώνας, γιὰ νὰ λαμπικάρη τὸ δόγμα».

Οἱ Ἅγιοι Πατέρες κάτι ἤξεραν καὶ ἀπαγόρευσαν τὶς σχέσεις μὲ αἱρετικό. Σήμερα λένε: «Ὄχι μόνο μὲ αἱρετικὸ ἀλλὰ καὶ μὲ Βουδιστὴ καὶ μὲ πυρολάτρη καὶ μὲ δαιμονολάτρη νὰ συμπροσευχηθοῦμε. Πρέπει νὰ βρίσκωνται στὶς συμπροσευχές τους καὶ στὰ συνέδρια καὶ οἱ Ὀρθόδοξοι. Εἶναι μία παρουσία». Τί παρουσία; Τὰ λύνουν ὅλα μὲ τὴν λογικὴ καὶ δικαιολογοῦν τὰ ἀδικαιολόγητα. Τὸ εὐρωπαϊκὸ πνεῦμα νομίζει ὅτι καὶ τὰ πνευματικὰ θέματα μποροῦν νὰ μποῦν στὴν Κοινὴ Ἀγορά.

Μερικοὶ ἀπὸ τοὺς Ὀρθοδόξους ποὺ ἔχουν ἐλαφρότητα καὶ θέλουν νὰ κάνουν προβολή, «Ἱεραποστολή», συγκαλοῦν συνέδρια μὲ ἑτεροδόξους, γιὰ νὰ γίνεται ντόρος καὶ νομίζουν ὅτι θὰ προβάλουν ἔτσι τὴν Ὀρθοδοξία, μὲ τὸ νὰ γίνουν δηλαδὴ ταραμοσαλάτα μὲ τοὺς κακοδόξους. Ἀρχίζουν μετὰ οἱ ὑπὲρ-ζηλωτὲς καὶ πιάνουν τὸ ἄλλο ἄκρο: λένε βλασφημίες γιὰ τὰ Μυστήρια τῶν Νεοημερολογιτῶν κ.λ.π. καὶ κατασκανδαλίζουν ψυχὲς ποὺ ἔχουν εὐλάβεια καὶ ὀρθόδοξη εὐσαισθησία.

Οἱ ἑτερόδοξοι ἀπὸ τὴν ἄλλη ἔρχονται στὰ συνέδρια, κάνουν τὸν δάσκαλο, παίρνουν ὅ,τι καλὸ ὑλικὸ πνευματικὸ βρίσκουν στοὺς Ὀρθοδόξους, τὸ περνᾶνε ἀπὸ τὸ δικό τους ἐργαστήρι, βάζουν δικό τους χρῶμα καὶ φίρμα καὶ τὸ παρουσιάζουν σὰν πρωτότυπο. Καὶ ὁ παράξενος σημερινὸς κόσμος ἀπὸ κάτι τέτοια παράξενα συγκινεῖται, καὶ καταστρέφεται μετὰ πνευματικά. Ὁ Κύριος ὅμως, ὅταν θὰ πρέπη, θὰ παρουσιάση τοὺς Μάρκους τοὺς Εὐγενικοὺς καὶ τοὺς Γρηγορίους Παλαμάδες, ποὺ θὰ συγκεντρώσουν ὅλα τὰ κατασκανδαλισμένα ἀδέλφια μας, γιὰ νὰ ὁμολογήσουν τὴν ὀρθόδοξη πίστη καὶ νὰ στερεώσουν τὴν παράδοση καὶ νὰ δώσουν χαρὰ μεγάλη στὴν Μητέρα μας Ἐκκλησία.

Ἐὰν ζούσαμε πατερικά, θὰ εἴχαμε ὅλοι πνευματικὴ ὑγεία, τὴν ὁποία θὰ ζήλευαν καὶ ὅλοι οἱ ἑτερόδοξοι, καὶ θὰ ἄφηναν τὶς ἀρρωστημένες τους πλάνες καὶ θὰ σώζονταν δίχως κήρυγμα. Τώρα δὲν συγκινοῦνται ἀπὸ τὴν ἁγία μας πατερικὴ παράδοση, γιατί θέλουν νὰ δοῦν καὶ τὴν πατερική μας συνέχεια, τὴν πραγματική μας συγγένεια μὲ τοὺς Ἁγίους μας. Αὐτὸ ποὺ ἐπιβάλλεται σὲ κάθε Ὀρθόδοξο εἶναι νὰ βάζη τὴν καλὴ ἀνησυχία καὶ στοὺς ἑτεροδόξους, νὰ καταλάβουν δηλαδὴ ὅτι βρίσκονται σὲ πλάνη, γιὰ νὰ μὴν ἀναπαύουν ψεύτικα τὸν λογισμό τους, καὶ στερηθοῦν καὶ σ΄ αὐτὴν τὴν ζωὴ τὶς πλούσιες εὐλογίες τῆς Ὀρθοδοξίας καὶ στὴν ἄλλη ζωὴ τὶς περισσότερες καὶ αἰώνιες εὐλογίες τοῦ Θεοῦ.

Ἅγιος Παΐσιος Ἁγιορείτης

Ἕν μικρὸν Βασίλειον τοῦ Θεοῦ

Αὐτὸ ποὺ γίνεται εἰς τὴν θείαν Εὐχαριστίαν γίνεται καὶ εἰς τὸ Μυστήριον τοῦ Γάμου. Οἱ σύζυγοι ἑνοῦνται μὲ τὸν Χριστὸν καὶ διὰ τοῦ Χριστοῦ μεταξύ των εἰς μίαν αἰωνίαν καὶ θεανθρωπίνην ἕνωσιν. Ἀπὸ μίαν ἕνωσιν τοῦ παλαιοῦ, ἀρρωστημένου κόσμου μεταμορφοῦται εἰς μίαν ὑγιᾶ ἐν Χριστῷ ἕνωσιν μέσα εἰς τὴν καινὴν κτίσιν τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ.

Ἁπλούστερον: Μὲ τὸ Μυστήριον τοῦ Γάμου δὲν ἐνοῦται μόνον ὁ γαμβρὸς καὶ ἡ νύμφη, ἀλλ᾿ ἑνοῦται μαζύ των καὶ ὁ Χριστὸς ἢ μᾶλλον ἀμφότεροι ἑνοῦνται ἐν τῷ Χριστῷ, ὁ ὁποῖος καθιστᾶ ἔτσι τὴν ἕνωσίν των ἁγίαν, τελείαν, ὑγιᾶ, θεανθρωπίνην. Ἐννοεῖται ὅτι διὰ νὰ εἶναι ὁ γάμος ἓν γεγονὸς μεταμορφώσεως εἰς τὰς διαστάσεις τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ, δὲν ἀρκεῖ ἐκ μέρους τῶν μελλονύμφων τυπικὴ παρακολούθησις τῆς ἱερολογίας τοῦ Γάμου, χωρὶς καμμίαν συνειδητὴν συμμετοχὴν εἰς τὸ τελούμενον Μυστήριον.

Μετὰ ἀπὸ μίαν συνειδητὴν μετοχὴν εἰς τὸ Μυστήριον ἱδρύεται ἓν νέον «σπίτι», μία μικρὰ Ἐκκλησία, ἓν μικρὸν Βασίλειον τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ. Εἶναι χαρακτηριστικὸν ὅτι τὸ Μυστήριον ἀρχίζει, ὅπως καὶ τὰ ἄλλα Μυστήρια, μὲ τὴν εὐλογίαν τῆς Ἁγίας Τριάδος: «Εὐλογημένη ἡ Βασιλεία τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος...». Ὅ,τι ἑνώνει τοὺς συζύγους δὲν εἶναι μόνον ἡ φυσικὴ ἕλξις τῶν δύο φύλων, ἡ κοινωνικὴ σκοπιμότης κ.τ.λ. ἀλλὰ πρώτιστα ὅλων ὁ Χριστός. Εἰς τὸ νέον σπίτι δὲν βασιλεύει αὐταρχικῶς ὁ ἀνὴρ ἢ ἡ γυνή, ἀλλὰ ὁ Χριστός, διότι ἀμφότεροι θέλουν νὰ κάνουν τὸ θέλημα τοῦ Χριστοῦ καὶ ὄχι τὸ ἰδικόν των θέλημα. Μὲ τὴν ἵδρυσιν τῆς Χριστιανικῆς οἰκογενείας ἱδρύεται ἓν μικρὸν Βασίλειον τοῦ Θεοῦ. Οἱ σύζυγοι κατὰ τὴν ἱεροτελεστίαν στεφανοῦνται ὡς βασιλεῖς, ἐνῶ ψάλλεται τὸ «Κύριε ὁ Θεὸς ἡμῶν δόξῃ καὶ τιμῇ στεφάνωσον αὐτούς».

Εἶναι τόσον ἁγία ἡ θεανθρωπίνη ἕνωσις τοῦ κατὰ Θεὸν Γάμου, ὥστε ὁ Ἀπόστολος Παῦλος, τὸ στόμα τοῦ Χριστοῦ, παρομοιάζει τὴν σχέσιν τῶν συζύγων μὲ τὴν σχέσιν τοῦ Χριστοῦ πρὸς τὴν Ἐκκλησίαν. «Τὸ μυστήριον τοῦτο μέγα ἐστὶν ἐγὼ δὲ λέγω εἰς Χριστὸν καὶ εἰς τὴν Ἐκκλησίαν».

Ἐννοεῖται ὅμως ὅτι διὰ νὰ εἶναι ὁ γάμος μία φανέρωσις καὶ μία ἀποκάλυψις τοῦ γάμου τοῦ Χριστοῦ μὲ τὴν Ἐκκλησίαν, πρέπει οἱ σύζυγοι συνεχῶς νὰ ξεπερνοῦν τὸν παλαιὸν ἄνθρωπον ποὺ κρύβουν μέσα των, νὰ σταυρώνουν τὸν ἐγωϊσμὸν καὶ τὰ πάθη των καὶ νὰ ἀποκτοῦν εἰς βάθος τὴν ἁγίαν ἀρετὴν τῆς ταπεινοφροσύνης. Ἀπὸ τὴν ἄποψιν αὐτὴν ὁ Γάμος εἶναι μία συμμετοχὴ εἰς τὸν θάνατον καὶ τὴν ἀνάστασιν τοῦ Χριστοῦ.

Κανεὶς δὲν ἠμπορεῖ νὰ ζήσῃ τὴν καινὴν ἀναστημένην ζωὴν τοῦ Χριστοῦ, ἐὰν δὲν σταυρωθῇ πρῶτα μαζύ του καὶ δὲν θάψῃ τὸν παλαιὸν ἄνθρωπον. Οἱ δύο σύζυγοι βοηθοῦνται ἀμοιβαίως νὰ σταυρώσουν τὸν παλαιὸν ἄνθρωπον. Αὐτὸ εἶναι πολὺ δύσκολον. Εἶναι ἓν εἶδος μαρτυρίου. Δὲν εἶναι τυχαῖον ὅτι εἰς τὴν ἀκολουθίαν τοῦ Γάμου ψάλλεται τὸ «Ἅγιοι Μάρτυρες, οἱ καλῶς ἀθλήσαντες καὶ στεφανωθέντες...», ἐνῶ γίνεται μία λιτανεία προηγουμένου τοῦ ἱερέως φέροντος τὸ ἱερὸν Εὐαγγέλιον. Ἡ λιτανεία αὐτὴ μᾶς ὑπενθυμίζει ὅτι ὁ Γάμος εἶναι μία συνεχὴς πορεία τῶν συζύγων πρὸς τὴν Βασιλείαν τοῦ Θεοῦ, εἷς συνεχὴς ἀγὼν διὰ τὴν κατάκτησιν τῆς ἁγιότητος. Ἡ πορεία αὐτὴ τῶν συζύγων θὰ γίνῃ, προηγουμένου τοῦ Χριστοῦ καὶ τοῦ Εὐαγγελίου, διὰ τῆς μαρτυρικῆς ὁδοῦ τοῦ καθημερινοῦ ἀγῶνος τῶν συζύγων νὰ ἀπαρνοῦνται τὸν κακὸν ἑαυτόν των καὶ νὰ κάνουν τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ, προσφερόμενοι εἰς τὸν σύντροφον τῆς ζωῆς των. Ἐὰν οἱ Χριστιανοὶ σύζυγοι δὲν ἀποδεχθοῦν τὸν Γάμον των ὡς ἀγώνα καὶ θυσίαν, πῶς θὰ ἐπιζήσῃ ἡ σχέσις των ὅταν ἐμφανισθοῦν αἱ πρῶται δυσκολίαι;

π. Γεώργιος Καψάνης

Συνάντηση Ἁγίων σὲ ἕνα Νοσοκομεῖο τῆς Βιέννης

Μάϊος τοῦ 2003 καὶ ἡ Διακαινίσιμη περίοδος ἦταν στὸ τέλος της. Μὲ συντροφιὰ ἄλλους τρεῖς Χριστιανούς, ξεκινήσαμε πολὺ πρωί- ἀξημέρωτα ἀκόμα- γιὰ ἕνα προσκύνημα, στὴν Ἱ. Μ. τῆς Παναγίας τῆς Γαυριώτισσας. Ἡ παρέα μας, γνωστὸς Ἡγούμενος Μεγάλης Ἁγιορείτικης Μονῆς, ἕνας Ἱερομόναχος καὶ ἕνας ἀκόμα λαϊκός.

Εἶχα καιρὸ τὴν ἐπιθυμία νὰ κάνω ἐκεῖνο τὸ προσκύνημα καὶ νὰ δῶ ἀπὸ κοντὰ τὸν ὀνομαστὸ ἐπιστήθιο φίλο τοῦ Ἁγίου Πορφυρίου τοῦ Καυσοκαλυβίτη, τὸν Ἅγιο Γέροντα π. Ἀμβρόσιο Λάζαρη. Παρακλήθηκα, περασμένες 12 τὴν προηγούμενη τὸ βράδυ, νὰ κάνω τὸν ὁδηγὸ τῆς συνοδείας, γιατὶ «κάτι ἔτυχε στὸν προγραμματισμένο ὁδηγὸ» τῆς παρέας… Ἡ χάρη τῆς Παναγίας μὲ κάλεσε νὰ ζήσω τὰ γεγονότα ποὺ καταγράφω.

Ὁ ἥλιος ποὺ ξεπρόβαλε μᾶς βρῆκε νὰ ἀνηφορίζουμε μὲ τὸ αὐτοκίνητο τὶς στροφὲς τοῦ Παρνασσοῦ. «Μάγεμα ἡ φύση κι’ ὄνειρο». Οἱ λαμπερὲς πρωινὲς ἀκτίνες του χρύσιζαν τὶς δροσοσταλίδες στὰ φύλλα τῶν δέντρων καὶ τῶν λουλουδιῶν, δίνοντας τὴ θέα καὶ τὴν αἴσθηση μικρῶν διαμαντιῶν ποὺ σκορπίστηκαν ἁπλόχερα. Ὁ καθαρὸς βουνήσιος ἀέρας καὶ ἡ πρωινὴ δροσιὰ παράβγαιναν λές, γιὰ τὸ ποιό θὰ μᾶς πρωτοευχαριστήσει. Μέσα σὲ μία Πασχαλιάτικη πρωτόγνωρη χαρά, ἀνάμεσα στὰ ἔλατα, στὰ πεῦκα, τὶς καρυές, τὸ θυμάρι καὶ τὶς κουμαριές, τὸ αὐτοκίνητό μας ἦταν ὁ μόνος θόρυβος στὴ φύση. Στὴν μοναξιὰ καὶ ἡσυχία ποὺ τίποτα ἄλλο δὲ διέκοπτε, τριγύρω, ἐκτὸς ἀπ’ τὰ πουλιὰ ποὺ τραγουδοῦσαν ἢ φτερούγιζαν ἀθόρυβα, φθάσαμε, περασμένες ἑξήμισυ τὸ πρωί, στὴν εἴσοδο τῆς Μονῆς. Στὶς ἑπτὰ ἔπρεπε νὰ ἀρχίσει ἡ Θ. Λειτουργία.

Στὴν εἴσοδο τῆς Μονῆς τῆς Παναγίας τῆς Γαυριώτισσας μᾶς περίμενε μ’ ἕνα φτυάρι στὰ χέρια, τακτοποιώντας ἔξω ἀπὸ τὸ δρόμο φρεσκοφερμένη κοπριά, γιὰ τὰ φυτὰ καὶ τὰ λουλούδια τῆς Μονῆς, ὁ πνευματικός της Γέρων Ἀμβρόσιος Λάζαρης. Μὲ ἔκδηλη χαρὰ μικροῦ παιδιοῦ χαιρέτησε τοὺς ἱερεῖς καὶ περίμενε καὶ μένα νὰ σταθμεύσω τὸ αὐτοκίνητο σὲ ἀσφαλὲς σημεῖο. Βγῆκα ἀπ’ τὸ αὐτοκίνητο καὶ βρέθηκα μπροστὰ σὲ ἕνα γίγαντα ἱερωμένο, μὲ ἕνα πλατὺ θεϊκὸ χαμόγελο καὶ μία τεράστια ἀγκαλιά.

«Ἔλα Παναγιώτη λεβέντη καὶ ἀργήσαμε. Μᾶς περιμένει ἡ Παναγία». Ἀσπάστηκα τὸ χέρι του καὶ σκέφθηκα ὅτι κάποιος τοῦ εἶπε τ’ ὄνομά μου. Μπήκαμε στὸν περίβολο κι’ ἀπὸ τὸ διάδρομο ἀνάμεσα στὶς ὁλάνθιστες περιποιημένες τριανταφυλλιὲς πηγαίναμε πρὸς τὸ καθολικὸ τῆς Ἱ. Μονῆς.

«Θὰ ψάλλουμε μαζὶ σήμερα κ. Εἰσαγγελέα. Πολὺ χαρὰ ἔχω ποὺ ἤρθατε» Ἀπορῶ ἐγὼ πάλι, ἀλλὰ ὑποθέτω ὅτι, γιὰ τὴν ἰδιότητά μου, κάποιος θὰ τοῦ εἶπε κάτι, ἀλλὰ πότε; μέσα στὴ νύχτα; Πῶς τὰ ξέρει ὅλα αὐτὰ γιὰ μένα. Πρώτη φορὰ τὸν συναντῶ… Ἄλλο ὁδηγὸ περίμενε.

Μπήκαμε στὸ Ναό. Διάβασα τὸν ἑξάψαλμο, ἔψαλε ὁ π. Ἀμβρόσιος, μαζί του καὶ ἐγὼ σὲ μία κατανυκτικὴ ἀνοιξιάτικη ἀτμόσφαιρα. Μοναδικὴ ἐμπειρία Θ. Λειτουργίας. Ἤμουνα δίπλα σὲ ἕνα ἄνθρωπο τοῦ Θεοῦ σ’ ὅλη τὴ διάρκεια τῆς ἀκολουθίας κι’ ἔζησα μοναδικὲς στιγμές. Ἡ συνέχεια μοῦ τόδειξε ἀδιαμφισβήτητα.

Γίγαντας στὸ σῶμα, στὴν ψυχὴ καὶ στὴν ἁγιότητα, ὁ Γέροντας μᾶς καλοδέχθηκε στὸ ἀρχονταρίκι τῆς Μονῆς, μετὰ τὸ «δι’ εὐχῶν» τῆς ἀκολουθίας. Ἡ Γερόντισσα Παρθενία (ἂν θυμᾶμαι σωστά) καὶ οἱ ἀδελφές, σέρβιραν καφέ, τσάϊ ἀπὸ τὸν Παρνασσό, μέλι, ψωμί, τυρί, παξιμάδια καὶ πολὺ ἀγάπη.

Οἱ συμβουλὲς τοῦ Γέροντα, μὲ κοφτὸ λόγο ποὺ δὲν ἐπέτρεπε ἀντίρρηση, προσωποποιημένες γιὰ τὸν καθένα μας, ἔκαναν τοὺς ἀκροατές του νὰ τὸν παρακολουθοῦν μὲ ἀμείωτο ἐνδιαφέρον. Ἡ ὥρα πέρασε καὶ οἱ προσκυνητὲς ἀραίωσαν. Μείναμε ἡ παρέα μας, ὁ Γέροντας καὶ δύο τρία πρόσωπα γνωστά του. Ὁ Ἁγιορείτης ἡγούμενος ἀποσύρθηκε νὰ ἐξομολογήσει κάποιους ποὺ εἶχε μαζί τους συνεννοηθεῖ.

Μέχρις ὅτου ἑτοιμασθεῖ ἡ Τράπεζα, μᾶς κάλεσε στὸ ἀπέριττο κελί του, ὕψιστη τιμὴ γιὰ ἕνα ἐπισκέπτη, καὶ γυρίζοντας σὲ μένα μοῦ λέει: «Εἰσαγγελέα, τὸ βλέπεις αὐτό, δείχνοντάς μου παράλληλα ἕνα ἰδιόμορφο πέτρωμα, ὅσο ἕνα μανταρίνι σὲ μέγεθος, μέσα σ’ ἕνα μικρὸ γυάλινο βαζάκι, πάνω στὸ κομοδίνο. Κούνησα καταφατικὰ τὸ κεφάλι μου καὶ ὁ Γέροντας συνέχισε.

«Ἄκου ποὺ λὲς εἰσαγγελέα μου. Πρὶν καιρὸ πέρασε ἀπὸ δῶ ἕνας Ἑλβετὸς γιατρός, φίλος τοῦ Δεσπότη τῆς Λαμίας, τοῦ Δαμασκηνοῦ. Ἤρθανε μαζί. Ἐγὼ ἐκεῖνο τὸν καιρὸ ὑπέφερα ἀπὸ κάτι πόνους στὴ μέση καὶ ὁ Δεσπότης τὸ ἤξερε. Λέει τοῦ γιατροῦ τὸ πρόβλημα καὶ ἐκεῖνος, ἀφοῦ μὲ ἐξέτασε, εἶπε ὅτι πρέπει νὰ χειρουργηθῶ ἄμεσα. Εἶναι πρόβλημα νεφροῦ αὐτὸ καὶ ἡ ἐγχείρηση, θὰ φρόντιζε αὐτός, νὰ γίνει στὴ Βιέννη, στὸ καλλίτερο νοσοκομεῖο. Ἔκαμα ὑπακοὴ στὸ Δεσπότη καὶ πῆγα, ποὺ λές, στὴν Ἑλβετία. Μπῆκα στὸ νοσοκομεῖο, γίνανε οἱ ἐξετάσεις καὶ προγραμματίστηκε ἡ ἐγχείρηση. Ὅλοι συμφωνοῦσαν μὲ τὴ διάγνωση κι’ ἔλεγαν ὅτι εἶναι σοβαρὴ ἐγχείριση… Μοῦ ἔλεγαν νὰ μὴν ἀνησυχῶ καὶ τέτοια.

Ἐγὼ πάλι, μία ἀπορία τὴν εἶχα, ἀλλὰ δὲν ἀνησυχοῦσα, γιατὶ εἶχα ζήσει πολλὰ θαύματα… ὅ,τι θέλει ὁ Θεός. Ἀπὸ τὴν ἡμέρα ποὺ μὲ πῆρε ἄγγελος ἀπὸ μία μπίντα στὸν Πειραιά, νὰ μὲ πάει νὰ γίνω καλόγερος στὸ Ἅγιο Ὄρος, κι’ ὅταν ἔφθασα ἐκεῖ μὲ περίμεναν στὴν εἴσοδο τοῦ Μοναστηριοῦ οἱ Σαράντα Μάρτυρες, ὁλοζώντανοι δεξιὰ καὶ ἀριστερὰ σὰ φρουρά, γιὰ νὰ περάσω, μέχρι ποὺ μὲ ἔστειλε ὁ Γέρων Πορφύριος νὰ φτιάξω τὸ μοναστήρι Της, μετὰ τὸν παπα-Ἀνυπόμονο, καὶ μέχρι τώρα ποὺ σοῦ μιλάω, καὶ τί θαῦμα δὲν εἶδα. Γι’ αὐτὸ σοῦ εἶπα δὲ φοβόμουνα. «Ἐπίρριψον ἐπὶ Κύριον τὴν μέριμνάν σου, καὶ αὐτὸς σὲ διαθρέψει» δὲν λέει;

Τὴν παραμονὴ τῆς ἐγχείρισης ἀπόγευμα, κατέβηκα στὸν κῆπο τοῦ νοσοκομείου νὰ προσευχηθῶ καὶ νὰ περπατήσω. Μεγάλο νοσοκομεῖο! Ὅπως περπάταγα, βλέπω ποὺ λές, εἰσαγγελέα μου, κι’ ἕναν ἄλλο παπά, πολύ-πολὺ γνωστό, μέτριο ἀνάστημα, νά ‘ρχεται πρὸς τὸ μέρος μου, ἀπὸ τὴν ἀντίθετη μεριά, ἀπὸ ἄλλη πόρτα τοῦ νοσοκομείου. Ἔφθασε κοντά μου, χαιρετηθήκαμε.

Τί κάνεις παπα-Ἀμβρόσιε, πόσο χαίρομαι ποὺ σὲ βλέπω!!! Πολὺ καλὰ πάτερ μου, ἀλλὰ νά, σκέφτομαι τὸν κόσμο μας, τὰ λάθη μας, τὶς ἁμαρτίες μας, πονάω κιόλας, ἀλλὰ Δόξα τῷ Θεῷ…

Πιάσαμε πολλὴ κουβέντα, ποὺ λές, ἀλλὰ ντρεπόμουνα νὰ τὸν ρωτήσω τ’ ὄνομά του ποὺ δὲν μποροῦσα νὰ τὸ θυμηθῶ μὲ τίποτα. Μοῦ ἦταν ὅμως πολὺ γνωστός, εἴπαμε γιὰ τὸν Ἀρχιεπίσκοπο, τὸν Σεραφείμ, γιὰ Δεσποτάδες, γιὰ πολλά… Τὸν θαύμασα! Ἀλλὰ πῶς τὸν ρωτᾶς «πῶς σὲ λένε πάτερ;», μεγάλη ντροπὴ τὸ ’νοιωθα κάτι τέτοιο…

Περπατήσαμε ὥρα. Σουρούπωσε καὶ ἔπρεπε νὰ γυρίσω στὸ θάλαμο, νὰ περάσουν οἱ νοσοκόμες, νὰ ἑτοιμαστῶ γιὰ τὴν ἐγχείριση. Καθὼς τὸ σκεφτόμουνα, μοῦ λέει: Ἄντε πᾶμε μέχρι τὸ θάλαμο, Ἀμβρόσιε, καὶ θὰ φύγω καὶ γώ. Δὲν μποροῦσα νὰ τοῦ φέρω ἀντίρρηση καὶ παρακαλοῦσα τὴ χάρη Της νὰ θυμηθῶ τὸ ὄνομά του… Μπήκαμε κι’ ἔκατσε δίπλα μου στὸ κρεβάτι. Κουβεντιάσαμε ἀκόμα λίγο καὶ κάποια στιγμὴ βάζει τὸ χέρι του στὰ πλευρά μου καὶ μοῦ λέει: Ἐδῶ θὰ ἐγχειρισθεῖς; Ναὶ ἀδερφέ μου τοῦ λέω… Ἀμέσως ἔνοιωσα ἕνα πόνο, ὅπως μὲ ἀκούμπησε, καὶ ἔντονη ἐπιθυμία νὰ πάω στὴν τουαλέτα. Πῆγα καὶ «Μέγας εἶ Κύριε καὶ θαυμαστὰ τὰ ἔργα σου».

Μὲ ἔντονους πόνους, σὰν τοὺς πόνους τῆς γέννας λένε εἶναι τοῦτοι, ἔβγαλα αὐτὴ τὴν πέτρα ποὺ βλέπεις. Γύρισα ἐξαντλημένος στὸ κρεβάτι καὶ λέω στὸν παπὰ ποὺ ἦταν ἀκόμα ἐκεῖ: Πάτερ μου, μοῦ εἶσαι τόσο γνωστός, μὰ τόσο γνωστός, ἀλλὰ δὲν θυμᾶμαι τὸ ὄνομά σου. Συγχώρα με!!! Ἀλλὰ πῶς σὲ λένε καὶ πῶς βρέθηκες ἐδῶ;

Σηκώνεται καὶ τί μοῦ λέει: Μ’ ἀγαπᾶς τόσο πολὺ κι’ ἐγὼ σ’ ἀγαπῶ καὶ δὲν μὲ θυμᾶσαι Ἀμβρόσιε; Ἄκου νὰ δεῖς, ἐδῶ βρέθηκα γιατὶ πάω ὅπου θέλω, συκοφαντήθηκα καὶ κατηγορήθηκα ἔτσι ποὺ τὰ λέγαμε στὸν κῆπο ὅσο κανένας ἄλλος καὶ ἡ ἀμοιβή μου εἶναι νὰ πηγαίνω ὅπου θέλω καὶ ὅποτε θέλω γιὰ νὰ βοηθάω τοὺς ἀνθρώπους… Εἶμαι ὁ Πενταπόλεως Νεκτάριος!!! κι’ ἐπειδὴ σ’ ἀγαπῶ, ἦρθα καὶ σὲ χειρούργησα. Αὐτὸ νὰ τὸ δείξεις αὔριο στοὺς γιατρούς, γιατὶ αὐτοὶ δὲν πιστεύουν, εἶναι ἀσταύρωτοι καὶ ἀμύρωτοι. Ὅταν τὸ δοῦν καὶ σὲ ἐξετάσουν, πές τους ὅτι σὲ χειρούργησα ἐγώ. Θὰ τὸ καταλάβουν. Σ’ ἀφήνω τώρα καὶ καλὴ ἀντάμωση, καλὴ ἐπιστροφή… καὶ βγῆκε ἀπὸ τὸ θάλαμο...»

Αὐτὴ ποὺ λὲς εἰσαγγελέα μου εἶναι ἡ ἱστορία αὐτοῦ τοῦ μανταρινιοῦ ποὺ βλέπεις. Τό ’χω ἐδῶ γιὰ νὰ μὴν ξεχάσω ποτὲ τὴ συνάντηση… Εἴπαμε κι’ ἄλλα πολλά, μὲ τὸν Γέροντα Ἀμβρόσιο, ἀλλὰ γι’ αὐτὰ ἴσως κάποια ἄλλη φορά. Δὲν εἶναι τοῦ παρόντος.

Σήμερα, στὴ μνήμη τοῦ Ἁγίου Νεκταρίου, Ἁγίου τῆς ἄκρας ὑπομονῆς, ποὺ ἔπαθε ἀπὸ τὸν τότε ἄθεο εἰσαγγελέα Ἀττικοβοιωτίας, ποὺ τὸν ἐπεσκέφθη στὸ Μοναστήρι του στὴν Αἴγινα καὶ τὸν ἔπιασε ἀπὸ τὸ ἁγιασμένο του ράσο, ταρακουνώντας τον, γιὰ νὰ τοῦ πεῖ ποῦ ἔχει τὰ παιδιὰ ποὺ ἔκανε μὲ τὶς καλόγριες (!!!), θυμήθηκα τὸ θαῦμα τοῦ Ἁγίου στὸν γνωστό, διορατικὸ Γέροντα Ἀμβρόσιο. Τὸ θυμήθηκα καὶ τὸ κατέγραψα, ὅπως μοῦ τὸ διηγήθηκε. Ὅ,τι ἔγραψα τὸ ἔγραψα ὡς ἐλάχιστο θυμίαμα στὴ χάρη τοῦ Ἁγίου τοῦ αἰῶνος. Εὐελπιστῶ ὅτι καὶ ὁ Γέρων Ἀμβρόσιος θὰ συμφωνήσει μὲ τὸ εἶδος καὶ τὴν ἔκταση τοῦ θυμιάματος, ἀπὸ τὰ οὐράνια σκηνώματα.

Ἔγραψα ἐπίσης ὅ,τι ἔγραψα, γιατὶ ὁ Ἅγιος Νεκτάριος κατεκρίθη καὶ κατεδικάσθη ἀδίκως, τόσο ἀπὸ τὴν κοσμικὴ ὅσο καὶ ἀπὸ τὴν ἐκλησιαστικὴ δικαιοσύνη τῆς ἐποχῆς του, ὅσο κανεὶς ἄλλος. Τοῦ ὀφείλουν καὶ οἱ δύο αὐτὲς καὶ οἱ λειτουργοί τους αἰώνια συγνώμη. Τὸ προσωπικό μου ἀπολογητικὸ χρέος αὐτῆς τῆς ὀφειλόμενης συγγνώμης μὲ ὁδήγησε στὴν καταγραφὴ τῆς συζητήσεώς μου μὲ τὸν Γέροντα Ἀμβρόσιο. Τίποτα περισσότερο καὶ τίποτα λιγότερο.

Ὁ ἐν ἐσχάτοις χρόνοις φανεὶς «ἀρετῆς φίλος γνήσιος» ἂς πρεσβεύει ὑπὲρ τῆς χειμαζομένης Ἑλλάδος μας «ἀναβλύζων ἰάσεις παντοδαπὰς» καὶ ἐνεργῶν «πᾶσιν ἰάματα».

Ἀθήνα 9 Νοεμβρίου 2016

Μνήμη τοῦ ἐν Ἁγίοις Πατρὸς ἡμῶν Νεκταρίου Πενταπόλεως τοῦ Θαυματουργοῦ.

Παναγιώτης Ἀγγελόπουλος, Εἰσαγγελεὺς Ἐφετῶν Ἀθηνῶν