Συμφωνία μὲ τὴ φύση

Μποροῦμε νὰ ποῦμε ὅτι θρησκεία -σὲ διάκριση ἀπὸ τὴ σύγχρονη εἰδωλολατρία- σημαίνει ζωὴ σὲ συμφωνία μὲ τὴ φύση. Εἶναι παρατηρημένο ὅτι ἡ φυσικὴ ζωὴ ἔχει τόση συμφωνία μὲ τὴν ὑπερφυσικὴ ζωή, ὅση δὲν ἔχει μὲ τὴ μηχανικὴ ζωή. Μὰ οἱ ἀντιλήψεις μας ἔχουν διαστραφῆ σὲ τέτοιο βαθμό, ὥστε οἱ ἄνθρωποι σήμερα νὰ θεωροῦν ἀφύσικη -καὶ γι’ αὐτὸ ἀπεχθῆ- τὴ ζωὴ τῆς ἀγαμίας, ποὺ μπορεῖ νὰ ἐκλέξη ἕνα ἄτομο ὁποιουδήποτε φύλου, ἐνῶ θεωροῦν τελείως φυσικὸ τὸ νὰ περιοριστῆ μία οἰκογένεια σὲ ἕνα ἢ δυὸ παιδιά. Ἴσως θὰ ἦταν πιὸ φυσικό, τόσο περισσότερο ὅσο συμφωνεῖ μὲ τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ, ἂν ὑπῆρχαν περισσότεροι ἄγαμοι κι ἂν οἱ παντρεμένοι εἶχαν μεγαλύτερες οἰκογένειες.

Ἀλλὰ σκέπτομαι τὴ συμφωνία μὲ τὴ φύση σὲ μία εὐρύτερη ἔννοια ἀπ’ αὐτήν. Ξέρουμε ὅτι ἡ κοινωνία εἶναι ὀργανωμένη πάνω στὶς ἀρχὲς τοῦ ἰδιωτικοῦ κέρδους -τόσο καλὰ ὥστε νὰ καταστρέφεται τὸ δημόσιο κέρδος. Αὐτὴ ἡ ὀργάνωση ὁδηγεῖ σὲ δυὸ πράγματα: στὴν παραμόρφωση τῆς ἀνθρωπότητας μὲ τὰ ἀκανόνιστα βιομηχανικὰ συστήματα καὶ στὴν ἐξάντληση τῶν φυσικῶν μέσων. Ἕνα μεγάλο μέρος τῆς ὑλικῆς μας προόδου εἶναι τέτοιο, ποὺ οἱ ἑπόμενες γενιὲς θὰ τὸ πληρώσουν ἀκριβά.

Γιὰ ν’ ἀναφέρω ἕνα παράδειγμα τώρα, πολὺ ἐπίκαιρο: Ἡ διάβρωση τοῦ ἐδάφους, ποὺ εἶναι ἀποτέλεσμα μιᾶς ἐκμετάλλευσης ποὺ θὰ ἐδικαιολογεῖτο σὲ δυὸ γενιές. Κι αὐτὸ γιὰ ἐμπορικὸ κέρδος. Ἄμεσα κέρδη, ποὺ ὁδηγοῦν στὴν ἐρήμωση. Δὲν καταδικάζω μία κοινωνία γιὰ τὴν ὑλική της καταστροφή, γιατί αὐτὸ θὰ σήμαινε ὅτι ἡ ὑλική της ἐπιτυχία εἶναι κριτήριο ὑπεροχῆς. Ἐννοῶ μόνο ὅτι μία ἐσφαλμένη στάση ἀπέναντι στὴ φύση, συνεπάγεται ἐσφαλμένη στάση ἀπέναντι στὸ Θεὸ καὶ ὅτι ἡ συνέπεια εἶναι μία ἀναπόφευκτη καταδίκη. Γιὰ ἕνα ἀρκετὰ μεγάλο διάστημα δὲν πιστεύαμε σὲ τίποτε ἄλλο παρὰ μόνο στὶς ἀξίες ποὺ προέρχονταν ἀπὸ ἕνα μηχανοποιημένο, ἐμπορικὸ καὶ ἀστικὸ τρόπο ζωῆς. Ἀλλὰ θὰ ἦταν τόσο καλὸ γιὰ μᾶς νὰ ἔχουμε ἐπίγνωση τῶν συνθηκῶν, μὲ τὶς ὁποῖες ὁ Θεὸς μᾶς ἐπιτρέπει νὰ ζοῦμε πάνω σ’ αὐτὸν τὸν πλανήτη. Καὶ χωρὶς νὰ ὡραιοποιοῦμε τὴν ἀπολίτιστη ζωή, θὰ μπορούσαμε νὰ γινώμαστε πιὸ ταπεινοί, παρατηρώντας στὶς ὀπισθοδρομικὲς ἢ καὶ ἀρχέγονες κοινωνίες, πῶς ἐμφανίζεται τὸ κοινωνικὸ-θρησκευτικὸ-καλλιτεχνικὸ σύμπλεγμα, καὶ προσπαθώντας νὰ συναγωνιστοῦμε σ’ ἕνα ὑψηλότερο ἐπίπεδο.

Ἔχουμε συνηθίσει νὰ θεωροῦμε τελειότητα τὴν πρόοδο. Πρέπει ὅμως νὰ μάθουμε ὅτι ἡ πρόοδος εἶναι μόνο προσπάθεια καὶ πειθαρχία, ὥστε ἡ ὑλικὴ γνώση καὶ δύναμη νὰ κερδίζεται χωρὶς ἀπώλεια πνευματικῆς γνώσης καὶ δύναμης. Ὁ ἀγώνας γιὰ νὰ ξαναβροῦμε τὴ σχέση ἀνάμεσα στὴ φύση καὶ στὸ Θεὸ καὶ ἡ ἀναγνώριση ὅτι τὰ πιὸ ἀρχέγονα αἰσθήματα εἶναι κάτι ποὺ τὸ ἔχουμε σὰν κληρονομά, μοῦ φαίνεται πὼς εἶναι ἡ ἐξήγηση κι ἡ δικαιολογία τῆς ζωῆς τοῦ D. Η. Lawrence ἀλλὰ καὶ ἡ δικαιολογία τῆς τρέλας του. Δὲν χρειάζεται μόνο νὰ μάθουμε νὰ κοιτάζουμε τὸν κόσμο μὲ τὰ μάτια ἑνὸς Μεξικανοῦ ἢ Ἰνδοῦ- καὶ μὲ δυσκολία πιστεύω ὅτι ὁ Lawrence τὸ πέτυχε- κι οὔτε βέβαια μποροῦμε νὰ περιοριστοῦμε σ’ αὐτό. Χρειάζεται νὰ ξέρουμε νὰ βλέπουμε τὸν κόσμο ὅπως τὸν ἔβλεπαν οἱ Χριστιανοὶ Πατέρες. Καὶ ὁ λόγος τῆς ἐπιστροφῆς μας στὶς πηγὲς εἶναι, νὰ μπορέσουμε νὰ ξαναγυρίσουμε μὲ περισσότερες πνευματικὲς γνώσεις στὶς δικές μας θέσεις. Χρειάζεται νὰ ξαναβροῦμε τὴν αἴσθηση τοῦ θρησκευτικοῦ φόβου, γιὰ νὰ τὸν ὑπερνικήσουμε μὲ τὴ θρησκευτικὴ ἐλπίδα.

Τόμας Ἔλιοτ