Μεταξωτοί ἄνθρωποι

Τό εἶχε πεῖ σέ μία συνέντευξή του ὁ ἀείμνηστος Νίκος Καροῦζος: «Μεταξωτοί ἄνθρωποι». Μιλοῦσε γιά κάποιους χωρικούς πού εἶχε συναντήσει στή Λέσβο. Ἀγράμματοι ἦταν, ἀλλά σοφοί. Καί, προπάντων, τρυφεροί μέ τούς ἄλλους. Ἁπαλοί, χωρίς γωνίες πού κόβουν, χωρίς καχυποψία, δίχως ἔπαρση καί ἐπιθετική εἰρωνεία πού πληγώνει. Μεταξωτοί ἄνθρωποι...

Μοῦ ’μεινε αὐτός ὁ χαρακτηρισμός. Χαράχτηκε μέσα μου. Κι ἀπό τότε ἕνα νέο κριτήριο λειτουργεῖ στίς ἀξιολογήσεις μου γιά τούς ἀνθρώπους: ἡ συμπεριφορά καί ἡ στάση τους σέ «ἀσήμαντα» πεδία τῆς καθημερινότητας. Αὐτά πού συνήθως τά προσπερνᾶμε ἤ δέν τά παρατηροῦμε, γιατί δέν μᾶς ἀπασχόλησαν ποτέ οἱ ἐκφάνσεις τῆς «μεταξωτῆς συμπεριφορᾶς»...

Βέβαια οἱ ἄνθρωποι δέν συγκροτοῦν ὡς χαρακτῆρες ἕνα συμπαγές ὅλον, ἀλλά ἕνα ἀντιφατικό σύνθεμα, στό ὁποῖο συνυπάρχουν «μεταξωτά» στοιχεῖα καί ἀκάνθινες ἀπολήξεις. Γι’ αὐτό καί εἶναι κάπως παρακινδυνευμένα τά ἄμεσα καί ὁριστικά συμπεράσματα γιά τό «εἶναι» τῶν ἀνθρώπων...

Παρ’ ὅλα αὐτά, προσωπικά, διακινδυνεύω τήν ἐξαγωγή συμπερασμάτων παρατηρώντας μικρές «ἀσήμαντες» κινήσεις στίς παρέες, στόν ἐργασιακό χῶρο καί στό «δάσος» τοῦ καθεμέρα, ὅταν συγχρωτίζομαι μέ ἀγνώστους. Καί συνήθως δέν πέφτω ἔξω. Διότι τά γνωρίσματα αὐτά ἀποκαλύπτουν πειστικά τόν ἐσωτερικό κόσμο τοῦ ἄλλου. Τουλάχιστον σέ μεγάλο βαθμό...

Φερ’ εἰπεῖν, «σκλαβώνομαι» ἀπό ἐκείνους πού δέν ὁρμᾶνε νά πιάσουν τήν καλύτερη θέση στό τραπέζι μίας ταβέρνας. Θεωρῶ τήν κίνηση αὐτή ἀπότοκο καταγωγικής εὐγένειας καί γενναιοδωρίας, ἡ ὁποία ἀδιαφορεῖ γιά τό ἰδιωφελές καί συμφέρον. Ἀντίθετα, οἱ ἄνθρωποι πού σπεύδουν φουριόζοι γιά μία καλή θέση καταχωρίζονται μέσα μου σάν ἁρπακτικά. Καί – τό ’χω παρατηρήσει – ἔτσι συμπεριφέρονται, σάν ἁρπακτικά, καί σέ ἄλλα ζωτικά καί κρίσιμα πεδία...

Κάποτε βρέθηκα σ’ ἕνα τραπέζι, στό ὁποῖο κυριαρχοῦσαν οἱ «ἐπώνυμοι». Ἀπέναντί μου καθόταν ἕνας πολύ γνωστός καλλιτέχνης, μεγάλο ὄνομα, ὁ ὁποῖος οὔτε φλυαροῦσε οὔτε ἀκκιζόταν, ὅπως κάποιοι ἄλλοι στή συντροφιά. Ὅταν ἄρχισαν νά καταφθάνουν τά πρῶτα κοινά πιάτα, ἦταν ὁ μόνος πού δέν ἐπέπεσε γιά νά ἐξασφαλίσει τή μερίδα του, ἀλλά ρωτοῦσε τούς διπλανούς του καί μοίραζε πρῶτα στούς ἄλλους καί μετά, ὅ,τι ἔμενε, κρατοῦσε γιά τόν ἑαυτό του. «Μεταξωτός ἄνθρωπος», σκέφτηκα. Κι ἀπό τότε, ὅ,τι κι ἄν λένε γιά τόν Γιῶργο Ν…, ἐγώ τ’ ἀκούω βερεσέ...

Ἡ μεταξωτή συμπεριφορά δέν παραπέμπει ἀπαραιτήτως – ἤ κυρίως – στό σαβουάρ βίβρ καί στούς «καλούς τρόπους» ἐν γένει. Τέμνεται σέ κάποιες περιπτώσεις, ἀλλά δέν ἀποτελεῖ ἀποτύπωμα διδαχθείσης μεθόδου γιά τό φέρεσθαι.

Ἐδῶ, τό «μετάξι» εἶναι αὐτοφυές ἤ προϊόν δουλεμένου χαρακτήρα. Εἶναι ὁ τρόπος πού ὁ ἄλλος βλέπει τούς συνανθρώπους του. Εἶναι ἡ θέαση τοῦ κόσμου χωρίς τά ἐγωιστικά γυαλιά τοῦ προσωπικοῦ ὠφελιμισμοῦ. Εἶναι, εὐρύτερα, ἡ ὑποταγή τοῦ ἀτομικοῦ συμφέροντος στή συλλογικότητα, χωρίς βέβαια ἡ «μεταξωτή συμπεριφορά» νά φτάνει σέ σημεῖο ὑπονόμευσης προσωπικῶν δικαιωμάτων καί δικαίων. Κανένας δέν ἔχει δικαίωμα νά ἀδικεῖ τόν ἑαυτό του...

Ὅμως, προσέξτε μία λεπτή ἀπόχρωση: ποτέ ἕνας «μεταξωτός ἄνθρωπος» δέν νιώθει κορόιδο, ὅταν ἄλλοι τόν προσπερνοῦν – στή σειρά μίας καντίνας ἡ στήν ἱεραρχία – χρησιμοποιώντας ἀθέμιτα μέσα καί μεθόδους. Τό «ἅφες αὐτοῖς» εἶναι ριζωμένο μέσα του. Ἀποτελεῖ μέρος τοῦ ἀξιακοῦ τοῦ κώδικα. Ξέρει τί γίνεται στήν «ἀγορά». Ἀλλά συνειδητά δέν συμμετέχει στό ἐξοντωτικό αὐτό παιχνίδι. Ἀπέχει χωρίς νά κλαυθμηρίζει. Γιατί, ἐκτός ἀπό μετάξι, τέτοιοι ἄνθρωποι διαθέτουν καί ἕνα σκληρό κοίτασμα, πού τούς ἐπιτρέπει νά εἶναι ταυτόχρονα στωικοί καί γρανιτένιοι.

Ἕνας ἀπό αὐτούς ἔγινε φίλος μου – καί τό κατάλαβα ἀπό τήν πρώτη στιγμή ὅτι θά συμβεῖ αὐτό. Πρώτη μέρα στή μονάδα γύρισε ἀπό τή σκοπιά καί μπῆκε στή σειρά γιά φαγητό. Ἦταν τρίτος ἀπό τό τέλος. Τότε ἀκούστηκε ὁ μάγειρας νά λέει ὅτι ἔμειναν μονάχα δύο μερίδες. Ὁ Κωστής πλησίαζε, ἦταν ἕνας ἀπό τούς δύο τυχερούς. Ἀλλά μόλις ἄκουσε τόν μάγειρα, ἔφυγε ἀθόρυβα παραχωρώντας τή θέση του στόν ἑπόμενο. Ἔτσι. Ἀθόρυβα, αὐτοθυσιαστικά, γενναιόδωρα, χωρίς νά τό κάνει θέμα...

Οἱ «μεταξωτοί ἄνθρωποι», λοιπόν. Πού μιλοῦν ἐλάχιστα γιά τόν ἑαυτό τους. Πού χαίρονται μέ τίς ἐπιτυχίες τῶν ἄλλων. Πού δέν σπεύδουν χαιρέκακα νά «κάνουν πλάκα», δῆθεν χαριεντιζόμενοι, μέ ἐξωτερικά γνωρίσματα πού πονᾶνε τούς ἄλλους... Ἐκεῖνοι, πού δέν σπερμολογοῦν διακινώντας φῆμες. Ἐκεῖνοι πού ὑπερασπίζονται σθεναρά κάποιον ἀπόντα ὅταν λοιδορεῖται σέ μία παρέα, χωρίς νά εἶναι φίλος τους, ἀλλά ἐπειδή νιώθουν ὅτι ἀδικεῖται...

Οἱ μεταξωτοί ἄνθρωποι. Ὅσοι προσέχουν τί λές, καί δέν εἶναι ὡσεί παρόντες στήν κουβέντα, μέ τό μυαλό τους στό τί θά ποῦν οἱ ἴδιοι γιά νά ἐντυπωσιάσουν. Ἄνθρωποι μέ ἀνοιχτούς πόρους καί πλατιά καρδιά...

Ὑπεράνθρωποι; Ὄχι. Ἁπλῶς, μεταξωτοί... Φαίνονται ἀπό μακριά. Ἀρκεῖ νά προσέξεις «μικρές», «ἀσήμαντες» κινήσεις στό φέρεσθαι τῶν ἀνθρώπων…

Γιάννης Τριάντης 

Τετράδιο 142 * Ἰανουάριος 2012