Τὰ μοναχικά κοινόβια πρότυπα τῶν ἐνοριῶν

Τὸν κοινοβιακό τρόπο ζωῆς ποὺ ἐγκαινίασε ὁ Κύριος μὲ τοὺς μαθητάς Του καὶ ἐφήρμοσε ἡ Ἀποστολικὴ Ἐκκλησία, συνεχίζουν σήμερα τὰ Ὀρθόδοξα κοινόβια.

Κοινόβιο καὶ Ἐνορία ἔχουν πολλά κοινά σημεῖα. Κέντρο ἀμφοτέρων εἶναι τὸ θυσιαστήριο τοῦ Ναοῦ. Πηγή τῆς ἑνότητος τῶν μελῶν ὁ θυσιαζόμενος καὶ προσφερόμενος Χριστός. "Τὸ συναγαγὸν τοὺς μοναχοὺς ὄνομα (εἶναι) τὸ ὄνομα τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ" κατὰ τὸν Μ. Βασίλειον.

Χειραγωγὸς στὴν ἐν Χριστῷ ἑνότητα τῶν προσώπων ὁ Ποιμὴν (ὁ Ἡγούμενος στὴ Μονή, ὁ Ἐφημέριος στὴν Ἐνορία).

Κύριος σκοπὸς τῶν μοναχῶν ἑνὸς κοινοβίου εἶναι νὰ προάγονται καθημερινὰ στὴν ἐν Χριστῷ ἑνότητα καθαριζόμενοι ἀπὸ τὰ πάθη, ποὺ τραυματίζουν αὐτὴν τὴν ἑνότητα, καὶ ἀσκούμενοι στὴν ἐκκοπὴ τοῦ νοσηροῦ καὶ ἐγωκεντρικοῦ θελήματος, ποὺ ἐπίσης χωρίζει τοὺς ἀνθρώπους.

Σκοπὸς τῶν μοναχῶν εἶναι νὰ μὴ ζοῦν γιὰ τὸν ἑαυτό τους, ἀλλὰ γιὰ τὸν Θεὸ καὶ τοὺς συνανθρώπους τους. Νὰ εἶναι ἀνοικτοὶ πρὸς τὸν Θεὸ καὶ τοὺς ἀδελφούς των. Νὰ ἀναπαύουν τὸν συνάνθρωπο βλέποντες στὸν κάθε ἄνθρωπο τὸν Ἴδιο τὸν Χριστό.

Ἕνα σωστό Ὀρθόδοξο κοινόβιο εἶναι ἐπέκτασις τοῦ χοροῦ τῶν Ἀποστόλων μὲ κέντρο τὸν Χριστό.

Οἱ μοναχοί παρά τὴν διαφορετική ἡλικία, προέλευσι, ψυχοσύνθεσι, παιδεία τοῦ κάθε ἑνός ἀγωνίζονται νὰ ζοῦν ὡς μία πνευματική οἰκογένεια, ὅπου ὅλοι ζοῦν γιὰ τὸν ἕνα καὶ ὁ ἕνας γιὰ ὅλους. Σ' αὐτό βέβαια βοηθεῖ ἡ ὕπαρξις κοινοῦ πνευματικοῦ πατρός, ἡ ἀκτημοσύνη καὶ ἡ μὴ ἐπιδίωξις ἀτομικῶν συμφερόντων καὶ δικαιωμάτων. Βοηθεῖ ἀκόμη ἡ κοινή ζωή καὶ κοινή συμμετοχή στὰ ὑλικά καὶ πνευματικά ἀγαθά (ὅπως ἡ κοινή τράπεζα), ἡ κοινή λατρεία τοῦ Θεοῦ, ἡ ἐπί τὸ αὐτό συγκατοίκησις καὶ συνοίκησις.

Στὰ Ὀρθόδοξα κοινόβια, ποὺ καλλιεργεῖται ἡ ἀγάπη τοῦ Χριστοῦ, ὁ μοναχός προγεύεται τὸν Παράδεισο καὶ χαίρεται τὴν ἐν Χριστῷ ἀγάπη καὶ κοινωνία.

Δὲν εἶναι εὔκολο οἱ ἐνορίες νὰ γίνουν κοινόβια, ὅπως δὲν εἶναι εὔκολο καὶ οἱ μοναχοί νὰ γίνουν ἄγγελοι. Ὅσο ὅμως οἱ ἐνορίες θὰ παραδειγματίζωνται ἀπό τὴν κοινή ἐν Χριστῷ ζωή τῶν κοινοβίων καὶ θὰ προσπαθοῦν νὰ πολιτεύωνται κατά τὸ πνεῦμα τους, τόσο θὰ πλησιάζουν πρὸς ὑψηλότερες μορφές ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς.

Γιὰ τοὺς ἐνορίτας ἡ ἀκτημοσύνη καὶ κοινοκτημοσύνη τῶν μοναχῶν γίνεται συμπάσχουσα ἀγάπη καὶ συμμετοχή στὶς ὑλικές καὶ πνευματικές ἀνάγκες τῶν πασχόντων ἀδελφῶν. Ἡ φιλαδελφία τῶν μοναχῶν γίνεται συγχώρησις, ἀνοχή καὶ ἐπιείκεια πρὸς τὸν πταίοντα συνάνθρωπο. Ἡ συχνή συμμετοχή στὴν θεία Λατρεία συντελεῖ στὴν ἐν Χριστῷ ἕνωσι τῶν ἐνοριτῶν.

Ἔχει παρατηρηθεῖ ὅτι σὲ ἐνορίες ποὺ ζηλωταί Ἱερεῖς τελοῦν μὲ εὐλάβεια καθημερινά καὶ σὲ τακτές ὧρες τὸν ὄρθρο, τὸν ἑσπερινό καὶ τὴ θεία Λειτουργία, πολλοί ἐνορίται συμμετέχουν καθημερινά σ' αὐτές. Γνωρίζω ἐνορία τῆς Ἱ. Μητροπόλεως Θεσσαλονίκης, ὁ εὐλαβής ἱερεύς τῆς ὁποίας τελεῖ καθημερινῶς τὴν θεία Λειτουργία λίαν πρωί. Ὥστε ὅσοι ἐνορίται ἐπιθυμοῦν νὰ λειτουργοῦνται πρὶν μεταβοῦν στὶς ἐργασίες των, νὰ τοὺς εἶναι δυνατόν. Καθώς πληροφοροῦμαι περί τοὺς πενήντα Χριστιανούς εἶναι παρόντες στὴ θεία Λειτουργία καὶ ὅσοι ἔχουν τὴν εὐλογία τοῦ πνευματικοῦ των μεταλαμβάνουν καὶ τῶν Ἀχράντων Μυστηρίων. Ἡ ἐνορία αὐτή πλησιάζει ἀρκετά στὸ μοναστηριακό τυπικό, κατά τὸ ὁποῖο ἡ θεία Λειτουργία τελεῖται καθημερινά. Δὲν ἐκκλησιάζεται βέβαια ὅλη ἡ ἐνορία. Αὐτοί ὅμως ποὺ μὲ πόθο Χριστοῦ καθημερινά ἐκκλησιάζονται, ἀποτελοῦν τὸν ἐσώτερο κύκλο τῆς ἑνότητος τῆς ἐνορίας. Ἔτσι ἡ ἀνάπτυξις τῆς λειτουργικῆς ζωῆς συντελεῖ ὁπωσδήποτε στὴν ἀνάπτυξη τῆς ἐνοριακῆς ζωῆς.

Ὑπάρχουν περιπτώσεις ποὺ καὶ κοινή τράπεζα παρετίθετο σὲ ἐνορίες (ὁρισμένες φορές τὸν χρόνο), ὅπως στὶς πανηγύρεις τῶν Ναῶν. Καὶ αὐτό βοηθεῖ στὴν ἐν Χριστῷ κοινωνία. Ἡ ἀναβίωσις καὶ ἐξάπλωσις τοῦ θεσμοῦ τῶν συνεστιάσεων τῶν ἐνοριτῶν, ὡς συνεχείας τῶν Ἀγαπῶν (πρωτοχριστιανικῶν κοινῶν δείπνων) καὶ κατά μίμησι τῶν μοναστηριακῶν τραπεζῶν, θὰ συντελέση στὴν καλλιέργεια τῆς ἐν Χριστῷ ἑνότητος τῶν ἐνοριτῶν.

Ἔργο τοῦ Χριστοῦ εἶναι νὰ συνάγη καὶ νὰ ἑνώνη τοὺς χωρισμένους καὶ διηρημένους ἀπό τὴν ἁμαρτία ἀνθρώπους στὴν μοναδική στὸν κόσμο θεανθρώπινη ἑνότητα τοῦ Σώματός Του, τὴν Ἐκκλησία. Γι' αὐτό ἔγινε ἄνθρωπος, γι' αὐτό σταυρώθηκε "ἵνα τοὺς δύο κτίσῃ ἐν ἑαυτῷ εἰς ἕνα καινόν ἄνθρωπον ποιῶν εἰρήνην".

Ὁ διάβολος ἀντιστρατεύεται τὸ ἔργο τοῦ Χριστοῦ καὶ προσπαθεῖ, ὅπου βρίσκει τὸ κατάλληλο ἔδαφος, νὰ διαιρῆ τοὺς ἀνθρώπους, νὰ τοὺς χωρίζη ἀπό τὸν Θεό καὶ μεταξύ τους. Νὰ τοὺς ὁδηγῆ σὲ ἔριδες, πολέμους, μίση.

Τὸ ἑνωτικό καὶ εἰρηνοποιό ἔργο τοῦ Χριστοῦ συνεχίζει ἡ Ἐκκλησία Του. Ἰδιαίτερα στὶς ἐνοριακές εὐχαριστιακές συνάξεις.

Οἱ ποιμένες τῆς ἐνορίας καὶ οἱ ἐνορίται καλοῦνται νὰ συνεργοῦν στὸ ἔργο τοῦ Χριστοῦ ἀγωνιζόμενοι γιὰ τὴν ἐν Χριστῷ ἑνότητα "ἵνα πάντες ἕν ὧσιν" καθὼς καὶ ὁ Υἱὸς μὲ τὸν Πατέρα εἶναι ἕν.

Κέντρο τῆς ἑνότητός μας στὴν Ἐκκλησία εἶναι ἡ ἑνότης τῶν τριῶν Προσώπων τῆς Ἁγίας Τριάδος.

Γι' αὐτήν τὴν ἑνότητα προσευχόμεθα καὶ σὲ κάθε Θεία Λειτουργία: "Τὴν ἑνότητα τῆς πίστεως καὶ τὴν κοινωνία τοῦ Ἁγίου Πνεύματος αἰτησάμενοι ἑαυτούς καὶ ἀλλήλους καὶ πᾶσαν τὴν ζωήν ἡμῶν Χριστῷ τῷ Θεῷ παραθώμεθα".

Τὸ νὰ ἀνήκουμε σὲ μία ἐνορία τῆς ὁποίας ὁ Ναός τιμᾶται ἐπ' ὀνόματι τοῦ Χριστοῦ ἤ τῆς Παναγίας ἤ κάποιου Ἁγίου εἶναι εὐλογία. Εὐλογία γιατὶ σ' αὐτήν τὴν συγκεκριμένη ἐνορία ζοῦμε τὸ Μυστήριο τῆς Ἐκκλησίας σὺν πᾶσι τοῖς Ἁγίοις.

Ἀλλὰ εἶναι καὶ εὐθύνη, γιατί στὴν ἐνορία καλούμεθα νὰ εἴμεθα ἐνεργά καὶ ἅγια μέλη συνεχῶς μετανοοῦντες, προσευχόμενοι. Λατρεύοντες τὸν Θεό "ἐν Πνεύματι καὶ ἀληθείᾳ", προσφέροντες τὰ χαρίσματα ποὺ ἐλάβαμε ἀπό τὸν Θεό πρὸς οἰκοδομήν τοῦ ὅλου σώματος, ἐκφράζοντες τὴν ἐν Χριστῷ ἀγάπη μας πρὸς τοὺς ἀδελφούς μας.

Ὅσοι ἐνορίται μυστικά ἀγωνίζονται καὶ ἁγιάζονται, συνεργοῦν ἀποφασιστικά στὴν πνευματική εὐεξία καὶ ἄνθησι τῆς ἐνορίας.

Ἡ ἐνορία ὡς τοπική εὐχαριστιακή σύναξις εἶναι δῶρο τοῦ Θεοῦ σὲ μᾶς.

Ἀπὸ μᾶς ἐξαρτᾶται ἄν θὰ ἐκτιμήσουμε καὶ ἀξιοποιήσουμε τὸ δῶρο γιὰ τὴν σωτηρία μας, τὴν σωτηρία τῶν ἀδελφῶν μας καὶ τὴ δόξα τοῦ Θεοῦ.

Ἀρχιμανδρίτης Γεώργιος Καψάνης