Ὅλα εἶναι πνευματικὰ προβλήματα

Ἕνας ἀκόμη σύγχρονος Στάρετς, ὁ Στάρετς Σέργιος, συμφωνεῖ μὲ τὰ λεγόμενα τοῦ Γέροντος Πορφυρίου καὶ τοῦ Γέροντος Παϊσίου: «Στὴ βάση τῶν ψυχικῶν ἀσθενειῶν», παρατηρεῖ, «βρίσκεται ἡ ὑπερηφάνεια. Θεμέλιο τῶν ψυχικῶν ἀσθενειῶν εἶναι ἡ θεώρηση τοῦ ἑαυτοῦ μας ὡς κέντρου τῶν πραγμάτων. Ὅλοι οἱ ψυχικὰ ἀσθενεῖς ἔχουν ὡς κέντρο τὸν ἑαυτό τους».

Ἐδῶ ὁ Γέροντας ταυτίζεται πλήρως μὲ τὸν Γέροντα Πορφύριο, ποὺ ὁμιλεῖ γιὰ τὸν ἐγωισμὸ ὡς αἰτία τῆς κατάθλιψης. Καὶ συνεχίζει: «Αὐτό, βεβαίως, δὲν σημαίνει ὅτι οἱ ἴδιοι εἶναι ὑπεύθυνοι για τὴν ἀσθένειά τους. Ἡ ὑπερηφάνεια, ὅπως καὶ τὰ ἄλλα πάθη, ἔχουν σὲ κάθε ἄτομο ποικίλες προελεύσεις: τὴν προσωπικὴ βούληση, ἀλλὰ καὶ τὴν κληρονομικότητα, τὸ οἰκογενειακὸ περιβάλλον, τὴν κοινωνία, τὶς προσωπικὲς σχέσεις καὶ τὴν ἱστορία τοῦ καθενός. Κάθε πνευματικὸς Πατέρας πρέπει να εἶναι ταυτόχρονα καὶ ψυχίατρος. Κάθε ψυχικὴ ἀσθένεια ἔχει στὴν βάση της πνευματικὰ προβλήματα». Καὶ ἐδῶ ὁ Γέροντας Σέργιος ταυτίζεται μὲ τὸν Γέροντα Πορφύριο, ποὺ διδάσκει ὅτι πίσω ἀπὸ τὰ λεγόμενα «ψυχολογικὰ» κρύβονται πνευματικὰ προβλήματα καὶ δαιμόνια.

«Ἡ πνευματικότητα», παρατηρεῖ ὁ Στάρετς Σέργιος, «καλύπτει καὶ περιλαμβάνει τὰ πάντα. Ἑπομένως, μία πνευματικὴ πράξη μπορεῖ να θεραπεύσει». Ἐδῶ ὁ Γέροντας ἀπαντᾶ σ’ αὐτοὺς ποὺ λένε ὅτι (τάχα) χρειάζεται Πνευματικὸς γιὰ τὰ πνευματικὰ καὶ ψυχολόγος-ψυχίατρος γιὰ τὰ ψυχολογικὰ προβλήματα. Ὅλα εἶναι πνευματικὰ προβλήματα καὶ χρήζουν τὴν Θεία Χάρη γιὰ νὰ θεραπευθοῦν.

«Ὁ ψυχίατρος ποὺ δὲν εἶναι πνευματικὸς ἄνθρωπος», σημειώνει εὔστοχα ὁ Γέροντας Σέργιος, «μπορεῖ νὰ ἀνακουφίσει τὸν ἀσθενῆ, νὰ τὸν βοηθήσει νὰ ξαναβρεῖ τὸν ἑαυτό του, νὰ βελτιώσει τὶς σχέσεις του μὲ τοὺς ἄλλους. Ἀλλὰ κατὰ βάθος τὸν ἀφήνει ἄδειο, γιατὶ δὲν τοῦ λέει πῶς νὰ βρεῖ ἕνα νόημα στὴν ὕπαρξή του. Κάτι πού, ἀντιθέτως, κάνει ὁ πνευματικὸς Πατέρας». Νὰ ἡ τεράστια διαφορὰ προσφορᾶς τῶν μὲν ἀπὸ τοὺς δέ. Ἡ «ἀπουσία νοήματος ζωῆς» εἶναι τὸ μεγαλύτερο πρόβλημα στὸν σημερινὸ σύγχρονο «πολιτισμένο» ἄνθρωπο.

Ἡ θεραπεία ἐπίσης ἀπὸ τοὺς ψυχιάτρους δὲν γίνεται στὸ βάθος ἀλλὰ στὴν ἐπιφάνεια τῆς ἀνθρώπινης ὕπαρξης· εἶναι μία θεραπεία κυρίως στὴν συμπεριφορὰ καὶ ὄχι στὸ «εἶναι», στὴν οὐσία τῆς ἀνθρώπινης ψυχῆς.

Οἱ ψυχίατροι καὶ οἱ ψυχολόγοι ἀγνοοῦν τὴν ἀνθρώπινη ψυχὴ καὶ ἐν πολλοῖς ἀρνοῦνται τὴν ὕπαρξή της. «Ἀντίθετα μὲ ὅ,τι ἰσχυρίζεται ὁ Φρόυντ», ὑπογραμμίζει ὁ Στάρετς, «ἡ βάση τῶν ψυχικῶν ἀσθενειῶν δεν εἶναι ἡ σεξουαλικότητα, ἀλλὰ ἡ ὑπερηφάνεια». Ἡ νόσος τοῦ διαβόλου (ἡ ἀλαζονεία-ὑπερηφάνεια) εἶναι αὐτὴ ποὺ ἀρρωσταίνει καὶ τὴν ἀνθρώπινη ὕπαρξη.

«Ἡ ὑπερηφάνεια», ὅπως παρατηρεῖ ὁ π. Παΐσιος, «γεννᾶ τὸν ἐγωισμό». Ὁ διάβολος, μπαίνοντας στὴν ὑπερήφανη-ἐγωκεντρικὴ ψυχή, τὴν γεμίζει μὲ λύπη, κόπωση καὶ ἀπόγνωση.

Κάποιος ρώτησε τὸν Γέροντα Παΐσιο σχετικὰ μὲ τὴν στενοχώρια ποὺ τοῦ ἐρχόταν γιὰ τὶς πτώσεις του:

–Γέροντα, κάμπτομαι ἀπὸ τὴν στενοχώρια γιὰ τὶς πτώσεις μου καὶ κουράζομαι στὸν ἀγώνα μου.

– Ἀπὸ τὸν ἐγωισμὸ εἶναι. Ἐπειδὴ δὲν «κάμπτεις», γι’ αὐτὸ ἀποκάμνεις μετά. Δὲν ὑπάρχει ταπείνωση, μετάνοια, συντριβή· ὑπάρχει ἐγωισμὸς καὶ ὁ ἐγωισμὸς πάντα φέρνει λύπη καὶ ἄγχος. Ὅταν ὁ ἄνθρωπος δὲν ἔχει μετάνοια, ἀλλὰ στενοχωριέται ἀπὸ ἐγωισμό, ἀπὸ ἀνθρωπαρέσκεια, ἐπειδὴ ξέπεσε στὰ μάτια τῶν ἄλλων, τότε ὑπάρχει μέσα του ἀγωνία, φαρμάκι, πόνος.

Ὁ καταθλιπτικὸς ἄνθρωπος βιώνει ἀκριβῶς τὴν λύπη, τὸ φαρμάκι, τὸν πόνο, διότι δὲν «κάμπτει», δὲν ταπεινώνεται, δὲν μετανοεῖ, ἀλλὰ στενοχωριέται, ἐξ αἰτίας τοῦ πληγωμένου του ἐγωισμοῦ καὶ τῆς ἀνθρωπαρέσκειας.

Πολλὲς φορὲς ἡ ὑπερβολικὴ στενοχώρια γιὰ τὰ πάθη καὶ τὶς πτώσεις μας ὑποκρύπτει μία αὐτονομημένη ἀπὸ τὸν Θεὸ προσπάθεια ἠθικῆς βελτίωσής μας καὶ ἕναν μεγάλο ἐγωισμό.

Ὁ στάρετς Μακάριος ἔγραφε σὲ ἕνα προφανῶς καταθλιπτικὸ πρόσωπο: «Λὲς ὅτι ἡ ἀδυναμία σου νὰ ἀντισταθεῖς στὸν πειρασμό, ἡ βραδύτητά σου νὰ νικήσεις τὰ πάθη σου καὶ ἡ γενικὴ ἠθικὴ ἀδυναμία σου σὲ πιέζουν πολύ, πράγμα ποὺ ἁπλὰ ἀποδεικνύει ὅτι στηρίζεις τὴν σωτηρία σου στὶς δικές σου δυνάμεις… Πῶς ἀλλιῶς θὰ ἀποκτήσουμε τὴν ταπείνωση, παρὰ μόνο ἂν ἀντικρίζουμε συνεχῶς τὸν ἑαυτό μας ὅπως πραγματικὰ εἶναι – ὁ χειρότερος τῶν ἁμαρτωλῶν». Ἡ Ρωσία τῶν στάρετς τοῦ 19ου αἰώνα ἦταν ἀρκετὰ ἐξοικειωμένη μὲ τὴν κατάθλιψη... Ἡ κατάθλιψη θεωρεῖτο σύμπτωμα τῆς ὑπερηφάνειας, καὶ ἡ θεραπεία της ἦταν ἡ ταπείνωση.