Τὰ κακὰ τοῦ εἰσρεύσαντος πλούτου

Νέαν ζωὴν βλέπομεν καὶ αὖθις ἀναθάλλουσαν ἀπὸ τοῦ 1850 διὰ τῆς εἰσροῆς ρωσσικῶν κεφαλαίων ἐν Ἁγίῳ Ὄρει εἰς ἔμψυχον καὶ ἄψυχον ὑλικόν. Ἀφειδεῖς δωρεαὶ κατ᾽ ἀρχὴν εἰς χρῆμα, ἱερὰ ἄμφια καὶ σκεύη, διὰ μνημόσυνα τῶν Τσάρων καὶ Μεγιστάνων τῆς αὐλῆς, πλούσιαι προσφοραὶ εἶτα πρὸς ἐξαγορὰν ἠρειπωμένων Κελλίων μετὰ τῶν περιοχῶν των, ἐξαγοραὶ συνειδήσεων καὶ κάμψεις ἀντιστάσεων διὰ τῆς χρήσεως «ἀργυρέων βελῶν». Καὶ τὰ ἐκ τούτων, ἐπάνοδος αὖθις εἰς τὸ ὑλιστικὸν πνεῦμα, εἰσαγωγὴ τῆς πολυτελείας, ἅμιλλα οἰκοδομικῆς ρωσσικοῦ ρυθμοῦ καὶ μετατροπὴ τῆς «Σκήτης τῶν Καρυῶν» εἰς πολύβοον παζάρι, μὲ τὰ ἀπαραίτητα οὐζοπωλεῖα.

Τὰ ταπεινὰ οἰκήματα, τὰ παρεκκλήσια τοῦ Βυζαντινοῦ ρυθμοῦ, ἀντικατέστησαν ὀγκώδη μέγαρα πολυώροφα καὶ τροῦλλοι μετὰ ξυστῶν γοτθικοῦ ἢ καὶ ἀκατανοήτου ρυθμοῦ. Κατ᾽ ἀρχὴν τὸ πρᾶγμα δὲν ἐθεωρεῖτο καὶ τόσον σοβαρὸν ἀλλ᾽ ὅτε τὰ ἀγορασθέντα ταπεινὰ Κελλία ὑψούμενα ἔναντι τῶν κυριάρχων Μονῶν εἰς μεγαλυτέραν ἐμφάνισιν ἤρχισαν νὰ ἐπισκιάζουν αὐτὰς καὶ εἰς ἀριθμὸν εἰσέτι Μοναχῶν, τότε συνῆλθον οἱ ἐν αὐταῖς καὶ ἐτέθησαν ἀντιμέτωποι, καὶ κατηναλώθη τὸ ἥμισυ τοῦ αἰῶνος εἰς ἄκαιρον ἀνταγωνισμόν, ἐξαφανίσαντα πᾶσαν ἰκμάδα πρὸς πνευματικὴν παραγωγήν. 

Ἀλλὰ καὶ μεταξὺ τῶν ἀσκητῶν εἰσεχώρησαν τὰ κακὰ τοῦ εἰσρεύσαντος πλούτου. Τὰ ἐργόχειρά των ἠγοράζοντο προθυμότατα, ἡ ζωγραφικὴ ἀπέβη πηγὴ πλούτου καὶ αἱ εὐλογίαι ἐδίδοντο ἀβραμιαίως μὲ ἀποτέλεσμα νὰ μὴ δύναται καὶ σήμερον ὁ ἐπισκέπτης νὰ διακρίνῃ τὸ Κυριακὸν τῶν Σκήτεων, ἔν τισιν ἐξ αὐτῶν, διότι οἱ τροῦλλοι τῶν Καλυβῶν τὸ ἀποκρύπτουσιν. 

Ἡ περίοδος αὕτη δύναται νὰ ὀνομασθῇ «τῆς ἀχαλινώτου φαντασιοπληξίας καὶ ἐπιδείξεως», ἐποχὴ παραμορφώσεως τῆς σεμνῆς ἁγιορειτικῆς Πολιτείας καὶ τοιαύτη οὐχὶ μόνον εἰς τὴν οἰκοδομικήν, ἀλλὰ καὶ εἰς τὴν καλλιτεχνίαν διόλου. Τὰς σεμνὰς εἰκόνας τῆς τέχνης τοῦ Πανσελήνου καὶ τῶν Κρητῶν ἀντικατέστησαν νέαι τοιαῦται ρωσσικῆς ἐμφανίσεως, ἵνα καὶ ἐν τούτῳ ἱκανοποιηθῇ ἡ ἐπίδειξις τοῦ νεοπλουτισμοῦ, ὁ ὁποῖος ἐν τῇ ματαιοδοξίᾳ του δὲν δύναται νὰ διακρίνῃ στοιχειωδῶς κἂν τὴν Ραχὴλ ἀπὸ τῆς Λείας, καὶ νομίζει ὅτι ἡ ἀξία τῆς τέχνης ἔγκειται εἰς τὸν ὄγκον τῶν ἀργυρεπιχρύσων ἐπικαλυμμάτων.

Γέρων Γαβριὴλ Διονυσιάτης (1886-1983)