Στῆβεν Ράνσιμαν

-Πῶς βλέπετε τὴν Ὀρθοδοξία;

-Ἔχω μεγάλο σεβασμὸ γιὰ τὰ χριστιανικὰ δόγματα, καὶ κυρίως γιὰ τὴν Ὀρθοδοξία, διότι μόνον ἡ Ὀρθοδοξία ἀναγνωρίζει πὼς ἡ θρησκεία εἶναι μυστήριο. Οἱ ρωμαιοκαθολικοὶ κι οἱ προτεστάντες θέλουν νὰ τὰ ἐξηγήσουν ὅλα. Εἶναι ἄσκοπο νὰ πιστεύεις σὲ μία θρησκεία, θεωρώντας ὅτι αὐτὴ ἡ θρησκεία θὰ σὲ βοηθήσει νὰ τὰ καταλάβεις ὅλα. Ὁ σκοπὸς τῆς θρησκείας εἶναι ἀκριβῶς γιὰ νὰ μᾶς βοηθάει νὰ κατανοήσουμε τὸ γεγονὸς ὅτι δὲ μποροῦμε νὰ τὰ ἐξηγήσουμε ὅλα. Νομίζω πὼς ἡ Ὀρθοδοξία συντηρεῖ αὐτὸ τὸ πολύτιμο αἴσθημα τοῦ μυστηρίου.

-Μά, χρειαζόμαστε τὸ μυστήριο;

-Τὸ χρειαζόμαστε, χρειαζόμαστε αὐτὴν τὴ γνώση ποὺ λέει πὼς στὸ σύμπαν ὑπάρχουν πολὺ περισσότερα ἀπὸ αὐτὰ ποὺ μποροῦμε νὰ κατανοήσουμε. Χρειαζόμαστε τὴν διανοητικὴ μετριοφροσύνη, κι αὐτὴ ἀπουσιάζει, εἰδικὰ μεταξὺ τῶν Δυτικῶν ἐκκλησιαστικῶν ἀνδρῶν.

-Αὐτὸ εἶναι χαρακτηριστικό τῆς σχέσης τῶν ὀρθοδόξων μὲ τοὺς ἁγίους τους -ὁ σεβασμὸς τῆς ταπεινότητας. Πῶς σχολιάζετε τὸ γεγονὸς ὅτι ἀρκετοὶ ἅγιοι ἀνακατεύτηκαν στὴν πολιτικὴ ἤ ἄσκησαν πολιτική;

-Ὅλοι ὅσοι θέλουν νὰ ἐπηρεάσουν ἄλλους ἀνθρώπους ἀσκοῦν πολιτική, καὶ εἶναι πολιτικοί. Πολιτικὴ σημαίνει νὰ προσπαθεῖς νὰ ὀργανώσεις τὴν Πόλιν μὲ ἕνα νέο τρόπο σκέψης. Οἱ ἅγιοι εἶναι πολιτικοί. Ποτὲ δὲν πίστεψα ὅτι μπορεῖς νὰ διαχωρίσεις τὴν πίστη πρὸς τοὺς Ἁγίους ἀπὸ τὴ διανόηση. Ἐπιστρέφω σὲ ὅσα εἶπα γιὰ τὶς Ἐκκλησίες. Ἀπὸ τὴ στιγμὴ ποὺ προσπαθεῖς νὰ ἐξηγήσεις τὰ πάντα, καταστρέφεις οὐσιαστικὰ αὐτὸ ποὺ θὰ ἔπρεπε νὰ ἀποτελεῖ τὴν ἀνθρώπινη διαίσθηση, αὐτὴ ποὺ συνδέει τὴ διανόηση μὲ τοὺς ἁγίους καὶ τὴν αἴσθηση τοῦ Θεοῦ.

-Διανόηση, πολιτικὴ καὶ πίστη στὰ Θεῖα, λοιπόν, μποροῦν νὰ βαδίζουν μαζί;

-Ἀποτελεῖ παράδειγμα ἡ πόλη σας, ἡ Θεσσαλονίκη. Ἦταν πολὺ φημισμένη γιὰ τοὺς διανοητές της, εἰδικὰ στὰ ὕστερα βυζαντινὰ χρόνια. Ἀλλὰ εἶχε καὶ βοήθεια ἀπὸ τοὺς στρατιωτικούς της πού, ὅπως ὁ Ἅγιος Δημήτριος, ποὺ ἔρχονταν νὰ τὴ σώσουν στὴ σωστὴ στιγμή. Ἡ πίστη στοὺς Ἁγίους σοῦ δίνει κουράγιο νὰ ὑπερασπιστεῖς τὴν πόλη ἀπὸ τὶς ἐπιθέσεις, ὅπως ἔκανε κι ὁ Ἁη-Δημήτρης.

-Πῶς βλέπετε τὶς ἄλλες ἐκκλησίες;

-Ἡ ρωμαιοκαθολικὴ ἐκκλησία ἦταν πάντα καὶ πολιτικὸ ἵδρυμα, ἐκτὸς ἀπὸ θρησκευτικό, καὶ πάντα ἐνδιαφερόταν γιὰ τὸ νόμο. Πρέπει νὰ θυμόμαστε πώς, ὅταν ἡ ρωμαϊκὴ αὐτοκρατορία κατέρρευσε στὴ Δύση καὶ ἦρθαν τὰ βαρβαρικὰ βασίλεια, οἱ ρωμαῖοι ἄρχοντες χάθηκαν ἀλλὰ οἱ ἐκκλησιαστικοὶ ἄνδρες παρέμειναν, κι ἦταν κι οἱ μόνοι μὲ ρωμαϊκὴ μόρφωση. Ὁπότε, αὐτοὶ χρησιμοποιήθηκαν ἀπὸ τοὺς βάρβαρους βασιλεῖς γιὰ νὰ ἐφαρμόσουν τὸ νόμο. Ἔτσι, ἡ Δυτικὴ Ἐκκλησία «ἀνακατεύτηκε» μὲ τὸ νόμο. Τὸν βλέπεις τὸ νόμο στὴ ρωμαιοκαθολικὴ Ἐκκλησία: θέλει νὰ εἶναι ὅλα νομικὰ κατοχυρωμένα. Στὸ Βυζάντιο -καὶ εἶναι ἐνδιαφέρον πὼς μετὰ τὴν τουρκικὴ κατάκτηση τὰ ὑποστρώματα παραμένουν- ἡ Ἐκκλησία ἐνδιαφέρεται μόνον γιὰ τὸν Κανόνα, τὸ νόμο τῶν γραφῶν. Δὲν ἔχει τὴν ἐπιθυμία νὰ καθορίσει τὰ πάντα. Στὶς δυτικὲς Ἐκκλησίες ποὺ ἀποσχίστηκαν ἀπὸ τὴ ρωμαιοκαθολική, ἡ ἀνάγκη τοῦ νόμου, τοῦ ἀπόλυτου καθορισμοῦ, ἔχει κληρονομηθεῖ. Ἔχει πολὺ ἐνδιαφέρον νὰ μελετήσει κανεὶς -καὶ μελετῶ ἐδῶ καὶ καιρὸ- τὸ διάλογο ἀνάμεσα στὴν Ἀγγλικανικὴ Ἐκκλησία τοῦ 17ου αἰῶνα καὶ τὴν Ὀρθόδοξη. Οἱ Ἀγγλικανοὶ ἦταν ἰδιαίτερα ἀνάστατοι διότι δὲν μποροῦσαν νὰ καταλάβουν τί πίστευαν οἱ Ὀρθόδοξοι σχετικὰ μὲ τὴν μεταβολὴ τοῦ οἴνου καὶ τοῦ ἄρτου σὲ αἷμα καὶ σῶμα. Οἱ Ὀρθόδοξοι ἔλεγαν «εἶναι μυστήριο, ποὺ δὲν μποροῦμε νὰ κατανοήσουμε. Πιστεύουμε ὅτι γίνεται, ἀλλὰ τὸ πῶς δὲν τὸ γνωρίζουμε». Οἱ Ἀγγλικανοὶ -ὅπως κι οἱ ρωμαιοκαθολικοὶ- ἤθελαν μία καθαρὴ ἐξήγηση. Αὐτὴ εἶναι ἡ τυπικὴ διαφορὰ τῶν Ἐκκλησιῶν καὶ γι'αὐτὸ ἀκριβῶς ἀγαπῶ τοὺς Ὀρθοδόξους.

(ἀπόσπασμα συνέντευξης)