Αἱ ἐξοχαὶ τῶν Ἀθηνῶν

Ἐκεῖνο τὸ ὁποῖον πρὸ πάντων ἀρέσκει εἰς τοὺς ἐπισκεπτομένους τὸ ἄστυ ἡμῶν ξένους εἶναι ὅτι δὲν ἔχει προάστια. Πρὶν εἰσέλθη τις εἰς πᾶσαν ἄλλην πρωτεύουσαν ἢ ἐξέλθη αὐτῆς ἀναγκάζεται νὰ διαβῇ τόπους οἵτινες οὔτε πόλις εἶναι οὔτε ἐξοχή, ἀλλ᾿ εἶδος προθαλάμου χρησιμεύοντος εἰς τοποθέτησιν πάντων ὅσα θὰ ἀσχήμιζον τὴν πόλιν ἢ θὰ ἦσαν ὀχληρὰ εἰς τῶν πολιτῶν τὴν ὅρασιν, τὴν ὄσφρησιν ἢ τὴν ἀκοήν. Ἐκεῖ εὑρίσκονται αἱ ἀποθῆκαι, τὰ σιδηρουργεῖα, τὰ ἀτμοκίνητα ἐργοστάσια, τὰ σφαγεῖα, τὰ ζωοστάσια καὶ ὅσ᾿ ἄλλα ἀναγκάζονται παρ᾿ ἡμῖν οἱ δυστυχεῖς κάτοικοι τῆς ὁδοῦ Ἡφαίστου, τῆς Πλάκας, τῆς Βάθειας καὶ τοῦ Ψυρρῆ ν᾿ ἀνέχωνται περὶ αὐτούς. Χάρις εἰς τὴν ἀνοχὴν ταύτην τῶν πτωχῶν, ἔχουσιν ἐν Ἀθήναις αἱ ἀριστοκρατικαὶ συνοικίαι τὸ μοναδικὸν πλεονέκτημα τῆς ἀμέσου συγκοινωνίας πρὸς τοὺς ἀγρούς. Τὰ τελευταῖα μέγαρα τῶν λεωφόρων Ἀμαλίας, Πατησίων καὶ Κηφισσίας εἶναι σχεδὸν ἐξοχικά, οὐδ᾿ ἀπαιτοῦνται περισσότερα τῶν δέκα λεπτῶν διὰ νὰ ἐκπηδήσῃ τις ἀπὸ τῆς πλατείας τοῦ Συντάγματος εἰς τοὺς θάμνους τοῦ Λυκαβηττοῦ ἢ τοὺς περὶ τὴν Ἀκρόπολιν ἀγρούς. Ἀληθὲς εἶναι ὅτι οὐδ᾿ ἐκεῖ εὑρίσκει δένδρα καὶ νερά, ἀλλὰ τουλάχιστον αἶγας, φασκόμηλα, θυμάρια, χαμόμηλα καὶ ἀνεμώνας.

Ταῦτα δύναται νὰ θεωρήση ἀνεπαρκῆ μόνον ὁ μὴ λησμονήσας τὰ σχολικά του ἀναγνώσματα, τὰ παριλίσσια ἄλση, τὰ παρέχοντα σκιὰν καὶ δρόσον εἰς τοῦ Πλάτωνος καὶ τοῦ Ἀριστοτέλους τοὺς μαθητάς, τὰς περιγραφὰς τοῦ Φαίδρου, «τὰς ἀΰπνους κρήνας», τὰς «χλωρὰς βάσσας», τὸν «καλλίβοτρυν νάρκισσον», καὶ ὅσα ἄλλα εὔμορφα καὶ δροσερὰ πράγματα ὕμνησε δι᾿ ἀθανάτων στροφῶν ὁ Σοφοκλῆς.

Πάντα ταῦτα οὐδαμοῦ πλέον δύναται σήμερον ν᾿ ἀνευρεθῶσι παρὰ εἰς μόνα τὰ συγγράμματα τῶν ἀρχαίων. Μάτην ἐζήτησα παρὰ τῶν ἡμετέρων ἀρχαιολόγων νὰ μοὶ ὑποδείξωσι ποῦ ἔρρεε τὸ προσφιλὲς εἰς τὰς Ἀθηναίας παρθένους «πολὺ καὶ καλὸν ὕδωρ τοῦ Ἠριδανοῦ»· ἡ Ἐννεάκρουνος Καλλιρρόη σπανίως παρέχει ὕδωρ ἐπαρκὲς διὰ νὰ πλύνωσι τ᾿ ἀσπρόρρουχά των εἰς τὰς οἰκοκυρὰς τοῦ Βατραχονησίου, οὐδὲ θὰ ἠδύνατο σήμερον ὁ Σωκράτης νὰ δροσίσῃ τοὺς πόδας του εἰς τὸ ῥεῖθρον τοῦ Ἰλισσοῦ, ἀλλὰ τὸν μὲν χειμῶνα θὰ ἐβύθιζεν αὐτοὺς εἰς κίτρινον πηλόν, τὸ δὲ θέρος θὰ ἔκαιον τὰς πτέρνας του χάλικες πυρακτωμένοι.

Ἡ τοιαύτη γειτνίασις εἰς τὴν πόλιν εἴδους τινὸς ἐξοχῆς καὶ ἡ μικρὰ μεταξὺ αὐτῆς καὶ τῶν ἀπωτέρων διαφορὰ δύναται νὰ ἐξηγήση πῶς συμβαίνει νὰ εἶναι ὀλιγώτερον παντὸς ἄλλου λαοῦ φιλάγραυλοι οἱ Ἀθηναῖοι. Τὴν ἀπαραίτητον εἰς τοὺς Φράγκους καὶ τοὺς Γερμανοὺς δίμηνον ἀναπνοὴν ἐξοχικοῦ ἀέρος καὶ ἀνάπαυσιν τῆς ὁράσεως εἰς πρασινάδα ἀναπληρώνει παρ᾿ ἡμῖν τὸ ταξείδιον εἰς τὴν Εὐρώπην τῶν πλουσίων καὶ τὸ λούσιμον εἰς τὸ Φάληρον τῶν πολλῶν. Εἰς δὲ τὰς περὶ τὴν πόλιν ἐξοχὰς μεταβαίνουσιν ἐνίοτε μόνοι ὅσοι ἔτυχε νὰ κληρονομήσωσι περιβόλιον ἢ νὰ κτίσωσιν οἰκίαν, βοσκώμενοι ὑπὸ τῆς ἐλπίδος προσεχοῦς συνοικισμοῦ. Αἱ ἐλπίδες ὅμως αὐτῶν ἀπέβησαν κεναί. Ἂν τῳόντι ἐξαιρέσωμεν τὸ Νέον Φάληρον, τὸ ὁποῖον δὲν εἶναι ἐξοχή, καὶ τὴν Κηφισσιάν, ἥτις μένει στάσιμος, παρήκμασαν πᾶσαι αἱ λοιπαί. Ἐνῷ εἰς διάστημα τεσσαρακονταετίας ἐπενταπλασιάθησαν οἱ κάτοικοι τῶν Ἀθηνῶν, ἠλαττώθη κατὰ πολὺ ὁ ἀριθμὸς τῶν κατὰ τὸ θέρος εἰς τὰς ἀγροικίας κατοικούντων. Τὸ δὲ δυστύχημα εἶναι ὅτι συνηλαττώθη σχεδὸν πανταχοῦ τοῦ ὕδατος καὶ τῶν δένδρων τὸ ποσόν.

Τὸ ὕδωρ ἀγοράζεται ἢ ἁρπάζεται ὑπὸ τῶν Ἀθηναίων, τὰ δὲ δάση κατατρώγουσιν οἱ αἶγες ἢ ἐρημοῦσιν αἱ ἀνὰ πᾶν ἔτος ἀναπτόμεναι πρὸς αὔξησιν τῆς βοσκησίμου ἐκτάσεως πυρκαϊαί, τῶν ὁποίων ἀδύνατον εἶναι νὰ εὑρεθῶσι καὶ νὰ τιμωρηθῶσιν οἱ πασίγνωστοι αὐτουργοί, διὰ τὸν λόγον ὅτι δὲν ἔχουν ψήφους τὰ δένδρα καὶ ἔχουν ψήφους οἱ αἰγοβοσκοί. Τὰ ἀνοσιουργήματα ταῦτα προκαλοῦσι μὲν παροδικὴν ἐξέγερσιν τοῦ τύπου, ἀλλὰ μετ᾿ ὀλίγον λησμονοῦνται, ὅπως καὶ τὰ κατὰ καιροὺς ἀνακύψαντα ἐκ τῆς λήθης σχέδια τῆς ἀειμνήστου βασιλίσσης Ἀμαλίας περὶ ἀναδασώσεως τοῦ Ὑμηττοῦ. Τὸ ἀληθὲς εἶναι ὅτι ὁ Ἕλλην δὲν συμπαθεῖ πρὸς τὰ φυτά, ἑξαιρουμένων τῶν προσοδοφόρων. Πολλοὶ τεχνοκρῖται κατηγόρησαν τοὺς ἀρχαίους ὡς ἀνικάνους νὰ αἰσθανθῶσι καὶ νὰ ὑμνήσωσι τὰ θέλγητρα τῆς φύσεως, ὅπως οἱ σήμερον ρομαντικοί. Τὴν μομφὴν ταύτην δύναται νὰ εὕρῃ ἄδικον ὁ ἀναγινώσκων τὸν Οἰδίποδα ἐπὶ Κολωνῷ ἢ τὸν Ἱππόλυτον Στεφανηφόρον, ὄχι ὅμως καὶ ὁ ἀποβλέπων εἰς τὴν παρὰ τῶν ἀπογόνων αὐτῶν ἀνοχὴν τῆς καταστροφῆς τῶν δασῶν καὶ τῆς μεταποιήσεως εἰς ἄσβεστον γραφικωτάτων λόφων τῶν Ἀθηνῶν. 

Ἐμμανουὴλ Ῥοΐδης